Præfatio —
Ad usum —
Index abbreviationum —
Tota editio 1996 —
Tota editio 1997
| Reimer Hemmingsen † [Porsevænget 5] [DK-8600 Silkeborg] |
Præfatio —
Ad usum —
Index abbreviationum —
Tota editio 1996 —
Tota editio 1997
Præfatio —
Ad usum —
Index abbreviationum —
Tota editio 1996 —
Tota editio 1997
Præfatio —
Ad usum —
Index abbreviationum —
Tota editio 1996 —
Tota editio 1997
Præfatio —
Ad usum —
Index abbreviationum —
Tota editio 1996 —
Tota editio 1997
Præfatio —
Ad usum —
Index abbreviationum —
Tota editio 1996 —
Tota editio 1997
Præfatio —
Ad usum —
Index abbreviationum —
Tota editio 1996 —
Tota editio 1997
Præfatio —
Ad usum —
Index abbreviationum —
Tota editio 1996 —
Tota editio 1997
Præfatio —
Ad usum —
Index abbreviationum —
Tota editio 1996 —
Tota editio 1997
Ordo post lemmata hic est:Voces ordine alphabetico afferuntur ita tamen ut participia post
verba, adverbia post adiectiva ponantur; ut participia et adverbia derivata
esse monstretur, lemmata ista a margine maiore spatio separata sunt.
* ante lemma ostendit non omnes locos Saxonicos allatos esse;
‡ ostendit vocem ante finem sexti saeculi post Chr. natum inveniri
non posse;
[ ] indicantur alia ad recensionem vel ad formas pertinentia.
aa, bb etc. pro littera Graeca
abs. absolute
adi. adiectivus/adiective
app. apponitur
c. cum
coni. coniunctivus
consec. consecutivus
demin. deminutivus
demonstr. demonstrativus
e.g. exempli gratia
enunt. prim. /sec.
enuntia prima
enuntia secunda
f. femininum
g.c. genus commune
gr. graece
i.e. id est
imp. imperativus
i.q. idem quod (synonyma)
m. masculinum
n. neutrum
obi. obiectus
opp. opponitur
pers. persona
pos. positivus
poss. possessivus
q.v. quod vide
® id quod in Indice Saxonis non est
RH meo iure et culpa in Latinum translatum, citatum vel explicatum
sc. scilicet
sim. similia
sqq. sequentes
subi. subiectivus / subiectum
superl. superlativus
s.v. sub voce
syn. synonymon
t.t. terminus technicus
v. vide
Gertz M: Scriptores minores historiae danicae.Vol. I et II
Gertz S: Vitae sanctorum danorum Libellus I, II et III
MGH: Monumenta Germaniae Historica Scriptorum
A.M. Albertus Magnus Ausgewählte Texte Darmstadt 1981
S
sab(b)atum
= feria septima (dies lunae), dies solemnis, = septimana 95,
21, (sexta sabbati, prima sabbati)
sabulum,
-i i.q. harena, terra harenæ plena; plur. Gertz S 101,
1
saccus,
-i vas vinarium
sacellum i.q.
locus deo sacratus 1 de choro ecclesiæ christianæ
2 de delubro pagano 3 i.q. simulacrum dei pagani
*sacer,
-a, -um [, -sacra, -sacrum RH.] I adi.A i.q.sanctus, religiosus,
consecratus 1 spectat ad religionem Christianam a de hominibus
b de rebus ad religionem pertinentibus 2 spectat ad paganos a
de dis paganis b de rebus ad cultum paganum pertinentibus B i.q.
horrendus, terribilis, de morbo quodam II subst. n. pl. A speciatim
a de religione Christiana a nude b c.gen.rei c c.gen.personæ
d c.adi. 2 de cultu pagano a nude b c.gen. B generatim de moribus
et institutis humanis 1 c.gen. 2 c. adi.
sacerdos,
-tis 1 de eorum ordine qui sacris christianis præsunt (syn.
clerici, sacrorum administratores) a generatim b speciatim de
episcopo 2 de iis qui cultui pagano præsunt a nude b c.adi
c c.gen. (de deo qui colitur)465, 23
sacerdotalis,
-e i. ad sacerdotem vel ad clerum pertinens (nonnisi de ecclesia
Christiana)
sacerdotium,
-i i. sacerdotis dignitas et officium 1 generatim de ministris
ecclesiæ a nude b c.gen. c cadi. 2 speciatim de (archi)episcopatu
a nude b c.adi; Gertz S 319, 11 = sedes episcopalis
sacramentum,
-i 1 i.q. iusiurandum, de fide verbis solemnibus data 2 de baptismate;
Gertz S 60, 5 0 sacramentum eucharistiæ; sacramenta =
cultus; Gertz M sacramenta = hostia vel reliquiæ
sanctorum
sacrarium,
-i 1 proprie de loco consecrato, de ædificiis Christianorum
sacris, de ecclesiis a nude b c.adi. 2 translate fere i.q. thesaurus
; vel sacraria = locus sacer, ædes Gertz S 93,
9
sacrificium,
-i 1 proprie de rebus divinis a de cultu pagano b de ritu Christiano
(i.q. missa) 2 translate; sacrificium celeste = confectio corporis
Christi in summa missa Gertz S 239, fragm.II, 7, sacrificium
domini 336, 5
sacrilegium,
-i i. violatio rei sacræ 1 speciatim a de violatione ritus
pagani 72, 21 b de violatione sacrorum Christianorum 262, 4 2
generatim i.q. impietas, scelus
sacrilegus,
-a, -um de eo qui sacra violat 1 adi. 2 subst.
‡sacrista, -æ m.
i. custos ædificiorum et sacrorum Christianorum;= sacristanus
Gertz S 344, 24; = thesaurarius Qui reliquias et ornamenta vasaque
omnis generis custodiret (locus nullus)
® sacristia = sacrarium
ubi sacra ecclesiæ asservantur Gertz M
sacro,
-avi i. sacrum facio, dico, consecro 1 c. obi. et abl. 2 abs.
sacratus, -a, -um i.q.sacer,
deo dedicatus 339, 17 : sacratissimis ossibus (de reliquiis viri
sancti)
sacrosanctus,
-a, -um i. inviolabilis
sæculum,
-i 1 sing. fere i.q. tempus, semper de præterito tempore
2 i.q. longum annorum spatium
*sæpe
1 pos. i.q. crebro, frequenter 2 comp. a vi comparationis
non obscurata (sequitur quam) b vi comparationis
debilitata i.q. identidem
sæpenumero
i.q. sæpissime
sæpes,
-is f. ( Gertz S 346, 10 ; masc.) 1 i.q. sæptum quo clauditur
ager 2 de sæptis in aqua ad pisces capiendos positis (gurgustiis
< gurgustium < gurges Georges)
sæpio,
-si, -tum, -ire i.q. munio, custodiæ causa circumdo (nonnisi
pass.)
sæptum 1 i. locus
sæptus et munitus 2 i.q. cella 445, 17; Gertz S 148, 16
septa = ambitus: intra ecclesiæ septa (teutonice Gewölbe)
sævio,
-ire i. sævus sum, crudeliter ago (nonnisi part.præs.
et gerund.) 1 de animantibus a nude b c. præp. 2 de
vehementia tempestatis vel maris
sævitia,
-æ i.q. crudelitas, ferocitas, immanitas 1 c.gen. vel pron.poss.
2 c.adi. 3 abs.
sævus,
-a, -um i.q. asper, crudelis, ferus 1 pos. a de rebus b de
hominibus 2 superl. a de rebus b de hominibus
sagacitas,
-tis i.q. acumen, calliditas, sollertia (nonnisi c.gen.)
sagax,
-cis i.q. callidus, peritus 1 adi. 2 subst.
sagaciter i.q. callide
sagina,
-æ i.q. obesitas, adeps
sagitta,
-æ i. iaculum quod arcu emittitur 1 c.gen. 2 c.adi. 3 nude
sagittarius,
-a, -um 1 adi. ad sagittam pertinens 2 subst. de iis qui sagittis
pugnant
sagitto,
-avi i. sagittas emitto
sagulum,
-i i. indumentum, pallium
sal,
-is 1 proprie 2 translate de lepore vel ioco faceto
® sala i.e.ad solemnia
celebranda
salacitas,
-tis i. vis saliendi
salax,
-cis de eo qui pruritum efficit
salebra,
-æ 1 proprie de loco aspero et transitu difficili 2 translate
a de rebus adversis b de obiurgatione
salinum,
-i vas in quo sal reponitur 175, 14
salio,
-vi, -tum, -re i. sale condio 142, 27 480, 16
saltem
i.quidem, certe 1 spectat ad sequentia 2 spectat ad
antecedentia; Gertz S nichilominus 407, 24
saltim
i.q. saltans
1 saltus, -us i.actus saliendi,
saltatio ;518, 18 fere i.q. fuga
2 saltus, -us i. locus silvanus
et pascuus (nonnisi plur.) 1 c.adi. 2 c.gen. 3 nude
salubris,
-e 1 generatim i.q.sanus, utilis, salutem afferens a pos. b comp.
c superl. 2 speciatim spectat ad valetudinem
salubriter i.q. utiliter,
commode
salubritas,
-tis 1 generatim i.q. sanitas, utilitas a c.gen. b nude 2 speciatim
spectat ad valetudinem
salum, -i
i.q. mare
*salus, -tis 1 generatim i.q.
incolumitas, integritas, vita a c.gen. vel pron.poss. b c.adi.
c nude 2 speciatim a spectat ad sanationem morbi b spectat ad
religionem Christianam
® salutamen = salutatio
Gertz M/RH
salutaris,
-e i.q. utilis, bonus, sanitatem vel salutem afferens 1 generatim
a de rebus b de hominibus 2 speciatim spectat ad religionem Christianam
salutatio,
-nis i. actus salutandi
saluto,
-avi i. salutem dico, salvere iubeo; salutare = salvator (ex usu
Vulgatæ) Gertz S 352, 5
salvo,
-avi i.q. servo (nonnisi gerund.); salvare Gertz S 21, 6 etc.
Gertz M = conservare, salutem afferre ;liberare, eripere aliquem
a re;salvatio, salvator
salvus,
-a, -um i.q. incolumis, vivus et sanus 1 de hominibus 2 de rebus
® sanatio = curatio RH
Gertz S 130, 17 vide sanitas pro curatione sanitas
= bona valetudo
sancio,
-xi, -ctum, -cire i.q. decerno, constituo, scisco
® sanctificare = consecrare
Gertz S 261, 3; Gertz M: sanctificatio = consecratio
® sanctimonialis = virgo
Domini
sanctio,
-nis i.q. rogatio, lex
sanctitas,
-tis (sanccitas/sancitas)semper spectat ad religionemChristianam
1 generatim fere i.q. fides, pietas, animus pius a c.gen. personæ
b c.gen. rei; 439, 19 : quippe quem animi virtus et generis
sanctitas tantæ rei iudicem deposcant (fere i.q.
nobilitas) c sine gen. 2 speciatim de qualitate viri sancti
® sanctuarium Gertz
S praecipue = chorus basilicae 120, 4
sanctus,
-a, -um i.q. pius, religiosus (nonnisi de Christianis) 1 adi.
a de virtutibus vel rebus ad religionem Christianum pertinentibus
b de hominibus 2 subst. m. pl.
sancte i.q. pie, religiose
sane
1 vi affirmativa i.q. certe, quidem, nempe; 76, 24 i.q. iure
*sanguis, -inis m. i.q. (cruor
1 de sanguine effuso) 2 de cognatione a i.q. genus, gens b i.q.
proles, de filiis 3 i.q. natura, ingenium
® sanguisugus < sanguisuga
= hirudo (teutonice Blutegel)
sanies,
-ei f. 1 i.q. sanguis corruptus, venenum quod spuunt serpentes
vel dracones 2 i.q. putror
sanitas,
-tis i. bona valetudo; Gertz M = sanatio = valetudo restituta
RH
® sannio, -onis m. = fatuus/fatua,
scurra, -ae m., nugator, -oris(Georges)
sano,
-avi i. sanum reddo, curo
sanus,
-a, -um semper spectat ad animum (nonnisi comp.)
sapidus,
-a, -um i. gratum saporem habens
sapide i cupide, grate
sapiens,
-tis i.q. peritus, prudens 1 adi. 2 subst. m.;cf. maior natu
Gertz S 102, 6
sapienter i.q.
prudenter
sapientia,
-æ i.q. prudentia 1 c.gen. 2 sine gen.
sapio,
-ivi, -ere i. sapens, prudens, sanus sum
sapor,
-is m. 1 proprie i.q. gustus a c, gen. b sine gen. 2 translate
de epulis delicatis
sarcina,
-æ i.q. onus quod fertur in itinere 1 c.gen. 2 sine gen.
sarcio,
-si, -tum, -cire 1 i.q. reficio, reparo 2 i.q. compenso, medeor
® sarcophagus = arca
Gertz S 129, 20 ; = sepulcrum Gertz S 357, 2
sarculus,
-i i. instrumentum quo terra foditur vel sarritur
® sartor = vestifex
Gertz S 439, 3 (< sarcio = reparo vestimentum)vide etiam sector
sat
i.q. satis
satago,
-ere i.q. vehementer cupio;satagere = studere Gertz S 86, 6
*satelles, -itis m. i.q.
stipator, corporis custos, latro (sæpe de viris qui [danice]
`hird´ vel `huskarle´nominantur sed prævalente
notione in malam partem vergente) 1 c.gen. 2 sine gen.
satietas,
-tis 1 proprie de appetitu cibi satiendo i.q. saturitas a c.gen.
b sine gen. 2 translate a i.q. satisfactio vel status satis habendi
b i.q. fastidium, tædium
satio,
-avi 1 proprie i.q. cibo vel potu saturum facio 2 translate
spectat ad animam i.q. expleo, satisfacio
® satirus = Satyrus Gertz
M/RH
*satis 1 pos. i.q. sufficiens,
æquus, par a coniungitur cum adi b cum verbo 2 comp.
i.q. melius, utilius, potius a adv. b adi. n.
satisfacio,
-feci, -factum, -facere 1 generatim fere i.q. pareo, obedio
; passive i.q. contentus sum 2 speciatim satisfactionem
do
satisfactio,
-nis i. actus satisfaciendi
sator,
-is i.q. progenitor, origo
satrapa,
-æ m. i. profectus provinciæ, speciatim comes
regius [danice `jarl´ vel `hertug´] 1 c.gen. 2 sine
gen.
satur,
-a, -um i.q. satiatus
saturitas,
-tis i.q. satietas cibi
® satus, -us = actio serendi
vide sero; translate = procreatio, origo, genus
GeorgesRH
saucio,
-avi 1 proprie i.q. vulnero a in pugna b de morbo 2 translate
i.q. perforo
saucius,
-a, -um i.q. vulneratus 1 in pugna 2 de ebrietate
saxeus,
-a, -um 1 proprie ad saxa pertinens (pro gen.) b c.saxis factus
2 translate de animo, fere i.q. ferreus
saxum,
-i 1 generatim fere i.q. lapis a in natura b ad iactationem in
pugna usitatum c ad ædificandum 2 speciatim de lapidibus
qui [danice] `runestene´ vocantur
scaber,
-bra, -brum i.q. asper, inæqualis
scabidus,
-a, -um i.q. scabiosus, scabie laborans
scabies,
-ei f. i. asperitas cutis cum pruritu
scæna,
-æ i.q. ludus vel pars ludi
scænicus,
-a, -um i.q. ad scænam pertinens, histrionalis
scalæ,
-arum f. i. machina gradibus constans qua ad ascendendum utimur
® scalaris = < scalae,
-arum = adv. gradatim
scalpo,
-si, -tum, -ere i.q. rado
® scama vide squama
® scandalizare =infamare;
infamiae obicere Gertz S 305, 26;in perniciosum errorem inducere
383, 16
® scandalum (gr.skandalon)
quod moleste fertur. Gertz S 126, 16; Gertz M = læsio,
damnum
scando,
-di, -sum, -dere i. q. ascendo, conscendo
® scansorium (< scansorius,
-a, -um < scando = equum scandere/conscendere) = stapia
scapha,
-æ i.q. navis, navicula
scapulæ,
-arum f. i.q. humeri vel superior dorsi pars
scarabæus,
-i i. insecti genus
scatebra,
-æ i.q. eruptio aquæ scatentis, aqua fontis
scateo,
-ere i.q. abunde effluo
scaturigo,
-inis f. i.q. scatebra, aqua scatens
scaturio,
-ire i.q. scateo
sceleratus,
-a, -um i.q. flagitiosus, nefarius, scelestus 1 adi. 2 subst.
m.pl.
® scelerose adv <
scelus = plenus sceleris
scelestus,
-a, -um i.q. sceleratus, scelere contaminatus 1 adi. 2 subst.
m.pl.
*scelus, -eris n. i.q. flagitium,
maleficium, probrum (etiam de animo scelerato) 1 nude a generatim
b speciatim de stupro 2 c.gen. de sceleris genere
‡sceptratus, -a, -um
i. sceptro regio ornatus
sceptrum,
-i i.q. baculum, insigne potestatis regiæ, translate 1
i.q. regnum 2 i.q. patria
® schedula = folium Gertz
M
schema,
-tis n. i.q. forma, figura 1 corporis 2 de forma et ordine litterarum
vel nominum 124, 1 : sentiarum schemata (i.q. proverbia)
schisma, -tis
n. i.q. discordia, dissensio ecclesiæ
schismaticus,
-a, -um i.q. dissentiens vel dissentibus adhærens 1 adi.
2 subst. m.pl.
schola,
-æ 1 proprie i.q. locus quo artes liberales et doctrina
ecclesiæ docentur 2 translate i.q. doctrina, studium
scientia,
-æ 1 i.q. doctrina, eruditio a abs. b c.gen.obi. 2 i.q.
notitia, cognitio
scilicet
habet vim explicandi et accuratius exponendi, fere i.q. quippe,
nempe
scindo,
-di, -sum, -ndere i.q. findo, abrumpo
scindula,
-æ i.q. tenuis lamina e ligno
scintilla,
-æ i.q. particula ignis quæ e silice cum cæditur
exsilit
scintillo,
-avi i.q. scintillas emitto
*scio, -vi, -tum, -re i.q.
novi, cognitum habeo 1 c.acc. 2 c. quod 3 c.acc. c.inf. 4 c.
quæstione indirecta; scire = posse Gertz S 351, 19
sciens, -tis i.q.gnarus,
peritus
scitum, -i i.q. decretum,
iussum
® sciscitatio = interrogatio
sciscitor,
-atus sum, -ari i.q. scire laboro, percontor : c. quæstione
indirecta
® sc(h)isma quod ecclesiam
dividit;scismaticus Gertz M/RH
scissim
i.q. scindendo
® scissitare Gertz S
245, 11 scissitant = sciunt (? RH) ; =sciscitare = exquirere
Georges
® scius = gnarus Gertz
M
® scolares = discipuli
scholae monasterii
® scolasticus = scholæ
magister;studium scholasticum = studium universale Gertz M/RH
scopæ, -arum
f. i.q. instrumentum quo verrimus [vias, pavimentumRH] Gertz
M scopare = verrere
scopulus,
-i i.q. rupes, saxum in monte vel in mari eminens
scortum,
-i i.q. meretrix
® scotare = tabellâ
vendere; scotatio = tabella emptionis
scriba,
-æ m. 1 i.q. minister regis 2 i.q. minister episcopi 3 i.q.
sacerdos, sacrorum administrator; Gertz S 108, 23 scribæ
= theologi Iudæorum
scribo,
-psi, -ptum, -bere i.q. litteris mando, scribendo narro 1 abs.
2 transitive 3 c. duobus acc. 4 c.dat. 5 c.acc. c.inf.
® scrinium = reliquiarium
274, 21 vide et arca /theca
scriptum,
-i n. 1 i.q.epistula, litteræ 2 i.q. historia litteris mandata
3 speciatim de suffragiis scriptis 423, 24; = formula scripta
cuius lectio morbidum sanare potest 347, 29
scripto,
-avi i.q. scriptito, sæpe scribo
scriptor,
-is i. qui scribit, auctor librorum historicorum
scriptura,
-æ i.q. ductus litterarum
scrobis,
-is m. i.q. fossa
scrupeus,
-a, -um i.q. scrupis plenus, lapidosus, asper
scruposus,
-a, -um i.q. scrupeus
scrupulosus,
-a, -um i.q. diligens, minuta quæque persequens
scrupulose i.q. diligenter
® scrupulus = sollicitudo
Gertz M/RH
scrutatio,
-nis i.q. inquisitio diligens, perscrutatio
scrutor,
-atus sum, -ari 1 i.q. diligenter inquiro, perscrutor a c.acc.
b c.acc. et abl. 2 i.q. exploro (sensu militari) 3 i.q. excogito;
Gertz M etiam = perlustrare
scrutabundus, -a, -um i.q.
inquirens
scurra,
-æ i.q. ioculator (syn. histrio, app.parasitus);Georges:
sannio, nugator, fatuus/fatua
scurrilitas,
-tis i.q. procax dicacitas
scurriliter i.q.
scurræ more, procaciter
*scutum, -i i. genus armorum
ad defensionem
scyphus,
-i i.q. vas potorium, poculum
*se omittitur 126, 13-14
[sese nonnisi pro acc.] 1 vi reflexiva a refertur ad eiusdem sententiæ
subi. (refl. dir., plures comprehendit 496, 34 528, 28) b refertur
ad verbi regentis subi. (refl. indir.) sæpissime in acc.
c.inf. c refertur ad nomen quod secundum logicam pro subi. est
2 vi reciproca inter se 3 sine vi reflexiva pro pron. is ponitur
e.g. 37, 2
iuncturæ:
secum (reflex.dir.), pro `cum eo´ 203, 24, per se , additur
ipse, sibi vult, additur quisque; se, sibi pro
eum, ei, eo et vice versa; su(u)s pro eius etc.
secedo,
-ssi, -ssum, -dere i.q. abeo, recedo, seorsum eo
secerno,
-crevi, -cretum, -cernere i.q. seiungo, dirimo, separo 1 sensu
locali 2 sine sensu locali
® secretarius = scriba
fidelis, secretorum consiliorum particeps Gertz M/RH ; etiam
qui peritus secreta novit
® secretarium = sacristia
secretus, -a, -um 1 adi.
a i.q. separatus, semotus, desertus b i.q. occultus, clandestinus
2 n. subst. i.q. arcanum
secreto i.q. separatim,
clam 1 pos. 2 comp. (eodem sensu)
secessio,
-nis i.q. recessus
secessus,
-us 1 generatim i.q. recessus, discessus, absentia a c.gen.
b nude 2 speciatim a i.q. receptus(sensu militari, fere i.q. fugæ
simulatio) b i.q. locus devius c i.q aditus angustus
seco,
-ui, -tum, -are (vulg. avi-atus)1 proprie i.q. cædo,
reseco a c.obi. b abs. 2 translate i.q. divido, seiungo
® secreta sc. oratio
(Ducange) Gertz S 369, 24
secretarium,
-i i.q. locus secretus, penetrale
® secretarius = scriba
(abbatis) Gertz S 345, 12
sectator,
-is i.q. qui assidue sequitur, socius
sectio,
-nis i.q. actus secandi 1 c.gen. 2 nude; = messis Gertz S 119,
10
sector,
-atus sum, -ari 1 proprie a i.q. sequor b i.q. insequor, persequor
2 translate a i.q. obsequor, obtempero b periphrastice fere i.q.
adhibeo, utor
® sector (<seco) =
vestifex qui vestimenta nova facit;vide etiam sartor (<
sarcio = reparo)
® seculum = mundus Gertz
S passim ; saepe = æternitas;sed saepius:
seculum seculi sive secula seculorum, Gertz M etiam
= mundus profanus, = mundus; iunctura a seculo =
ab initio mundi
® secularis qui est in
terris Gertz S 69, 20 ;seculares = seculares canonici 301, 7
; = laici 320, 6;clerici seculares >< monachi regulares
® seculariter = secularium
modo Gertz S 358, 19
‡secunditas, -tis de
vento secundo
secundo,
-avi i.q. secundus sum
secundus,
-a, -um 1 de ordine opp. primus 2 de rebus secundis opp.
adversus; Gertz S 279, v.5 secundus + alicui: ut ei quis vix
foret secundus = aequalis
secundo i.q. secunda vice,
iterum;additur quoque 236, 36
secundum e
coniectura vix recta
® securare = tutum facere
RH
securicula,
-æ i.q. securis parva
securis,
-is [acc. securim] i. ferrum quo cædimus
securitas,
-tis i.q. condicio vel status eius qui securus vel tutus est,
tranquillitas animi 1 abs. 2 c.gen.
securus,
-a, -um 1 de hominibus i.q. qui sine cura est, tutus a abs. b
c.gen.obi. c c.ab 2 de rebus a abs. b c. ab
secure (nonnisi in comp.)
i.q. tuto, sine cura
secus
1 adv. i.q. aliter a abs. b sequitur quam c sequitur
ac 2 præp. c.acc. i.q. apud (de loco), prope; Gertz S 70,
3 = iuxta
*sed particula adversativa
I singula verba coniungit A negatione præeunte B
nulla negatione præeunte nota 23, 13 secundo loco ponitur
metri causa II sententias inter se opponit A solum ponitur
B sed et 1 vi adversativa plus minus debilitata 2 i.q. sed etiam
3 i.q. et 4 i.q. sed etiam C sed et ...quoque i.q. etiam D sed
et...pariter (pleonastice) E non modo..sed F sed nec i.q. neque
vero 2 i.q. et ne ...quidem 3 i.q. sed ne ...quidem G sed neque
1 i.q. neque vero 2 i.q. et ne...quidem 3 i.q. sed ne ...quidem;
Gertz S sed (sed et) = praeterea, quin etiam 19, 7
sedabilis,
-e i.q. qui sedari potest
sedeo,
-sedi, -sessum, -sedere i.q. consideo; Gertz M sedêre :
sêdit sententia = permansit sententia; animo sedêre
= in animo haerere
sedes,
-is 1 i.q. locus sedendi, habitatio a generatim b speciatim de
inferis 2 i.q. sella a de sella remigum b de sede regia ( Gertz
S 116, 10 = aedes regia) c de sella pontificali d de fundamento
ædis
sedile,
-is n. i.q. sedes, subsellium
seditio,
-nis 1 genratim i.q. discordia, altercatio 2 speciatim i.q. tumultus,
motus populi (sæpe de bellis civilibus Daniæ)
seditiosus,
-a, -um 1 adi i.q. turbulentus, qui seditiones facit 2 subst.
m.pl. de hominibus seditiones excitantibus
seditiose i.q. effrenate,
turbulente
sedo,
-avi fere i.q. lenio, reprimo, restinguo
seduco,
-xi, -ctum, -cere 1 i.q.seorsum duco 2 i.q.deduco (c. quo minus)
® seductor = Satanas
Gertz S 112, 14
sedulitas, -tis
i.q. diligentia
sedulus,
-a, -um i.q. studiosus, intentus, assiduus 1 de hominibus a nude
b c. inf. 2 de rebus
sedulo i.q. assidue, studiose,
impigre
seges,
-tis f. i.q. fruges in agris nondum demessæ, ex quibus
panis conficitur
segnis,
-e i.q. piger, tardus, ignavus
segniter
i.q. tarde, ignave 1 pos.; c. negatione (sæpe nec segniter´
initio sententiæ) 64, 35 2 comp. c. negatione 73, 7
segnities,
-ei f. [130, 26 i.q. inertia RH] 1 abs. 2 c.gen.
segregatim
i.q. separatim
segrego,
-avi i.q. separo
sella,
-æ 1 generatim i.q. sedes, sedile 2 speciatim de ephippio
semel
1 i.q. una vice (vi peremptoria e.g. 134, 19) 2 i.q. aliquando
(vi debilitata) (202, 33 i.q. forte)
semen,
-inis i. quod seritur i. de fructu frumenti 2 de partu hominis
sementis,
-is i.q. satio, seminatio nonnisi translate
semestris,
-e i. qui sex mensium est
semianimis,
-e i.q. semivivus, semimortuus
‡semicæsus, -a,
-um i.q. dimidia parte percussus
semideus,
-i i. dimidia parte deus, dimidia homo de Baldero 64, 3
‡semifusus, -a, -um i.q.
pæne labitur
semilotus,
-a, -um i.q. dimidia parte lautus
seminarium,
-i translate i.q. origo, principium (< semen) re vera ubi
stirpes et herbae adolescunt RH ; Gertz S 324, 16 proponit =
sementis quae facitur.
seminex,
-cis i.q. semianimis
semino,
-avi i.q. in agris effundo
semisopitus,
-a, -um i.q.semisomnis
semita,
-æi.q. callis, via angusta 1 proprie 2 translate
‡semivigil, -is i.q..
semisomnis
semoveo,
-vi, -tum, -vere i.q. removeo
*semper i.q. omni tempore,
omne ætatis tempus, usque
sempiternus,
-a, -um i.q. semper durans, perpetuus, æternus
senatus,
-us 1 i.q. concilium deorum 2 de decurionibus urbis [Metz RH]
442, 2
senecta,
-æ 1 i.q. senectus 2 i.q. senex(abstractum pro concreto)
senectus,
-tis i.q. senium, senecta
senesco,
-ere i.q. senex fio
senex,
-is m. i.q. virætate provectus
senior generatim fere i.q.
senex 2 speciatim a de viris in contione præstantibus b
de vetustissimo chori membro; vir peritissimus villae (danice
oldermand);seniores = maiores aetate
seni,
-æ, -a i.q. sex (sensu distributivo omisso)
senilis,
-e1 i.q. quod ad senectutem pertinens 2 i.q. senis
senium,
-i i.q. ætas senilis, prævalente sensu infirmitatis
sensatus,
-a, -um i.q. sensu pollens, sanus
sensibilis,
-e i.q. qui sentiri vel audiri potest
sensibiliter i.q. ut sentiri
possit
® sensficare = sanæ
mentis restituere Gertz S 240, epit 8
sensim
1 i.q. paulatim, pedetemptim (sæpius prævalente
sensu `furtim, occulte´) 2 i.q. sensibiliter
sensualis,
-e i.q. sensu præditus, sensus ostendens
® sensualitas = voluptas,
libido Gertz S 386, 14
sensus,
-us 1 i.q. vis sentiendi a generatim de variis sensibus videndi,
audiendi etc. qui morte vel gravi vulnere exstinguuntur b speciatim
de sensu doloris 2 i.q. facultas animi, vis cogitandi, ratio 3
fere i.q.animus
*sententia,
-æ 1 i.q. alicui videtur, arbitrium, voluntas, consilium
a generatim b speciatim de suffragiis in electione regis latis
2 i.q. opinio 3 i.q. iudicium a generatim b speciatim de exsecratione
4 i, q. decretum, lex 5 i.q. proverbium 6 i.q. argumentum, sensus
® sententialiter = per
edictum, per iudicium Gertz M
® sentiare = sententia
ferire Gertz S 316, 23; Gertz M = sententiam ferre
sentina,
-æ 1 proprie a i.q. fundus navis b i.q. aqua in fundo navis
confluens 2 translate de vita luxuriosa et effrenata
sentio,
-si, -sum, -tire 1 i.q. sensu percipio a c.abl. b c.obi. c c.acc.c.inf.
2 i.q. intellego, video a c.acc. et ut b c. acc.c.inf. c c. quæstione
indir. 3 i.q. existimo, indico a c.acc.c.inf. b c.adv. c c.obi.
d c.de
sentis,
-is m. i.q. spina, vepres
seorsum
1 i.q. separatim, secreto 2 foris
separatim
i.q. divisim, seorsum
separo,
-avi i.q. seiungo, secerno; Gertz M separare a lesione = aliquid
a laesione impedire
® sepedictus qui saepius
commemoratus est Gertz S 427, 8
sepelio,
-pelivi, -pultum, -pelire 1 proprie i.q. humo, sepulcro condo
2 translate a i.q. quieti mando b i.q. tollo, deleo, perdo
® sepes vide sæpes
sepono,
-sui, -situm, -nere i.q. removeo
septem
i. numerale 1 adi. 2 solum ponitur
septennium,
-i i.q. septem anni
septentrio,
-nis nonnisi sing. i.q. septentriones (de parte cæli)
septentrionalis,
-e i.q. ad septentriones pertinens 1 adi. 2 subst. m.pl. e
coniectura parum certa (i.q. septem?)
septenus,
-a, -um i. numerale (vi distributiva omissa) 1 sing.
2 plur.
® septimana (> fr.
semaine ; media septimana = fr mercredi). Gertz S 316, 14
septimus,
-a, -um adi
septingenti,
-æ, -a i.q. numerale
septuaginta
i. numerale 1 addito alio numero 2 nude ; Gertz M septuagesima
rel. aliquando scriptum LXX
sepulcrum,
-i 1 proprie i.q. locus ubi sepelitur homo 2 translate i.q.
mors
sepultura,
-æ 1 i.q. actus sepeliendi, humatio 2 i.q. sepulcrum, tumulus
sequacitas,
-tis de electione pontificis
sequax,
-cis i.q. assidue sequitur, comes 1 adi. 2 subst. m.pl.
sequester,
-tra, -trum i. qui medius est inter plures 1 nude 215, 26 pax
(i.q. indutiæ 220, 13 2 c.gen.= conciliator pacis Gertz
S 238, 14
sequestro,
-avi i.q. separo, secerno
sequor,
-cutus sum, -qui i.q. eo cum aliquo, consector, , comitor 1 sensu
locali nondum debilitato a c.acc. rei vel loci qui petitur b
c. acc. personæ quam sequitur aliquis 2 sensu locali
evanescente a c.acc. b c.acc. et abl. 3 sensu hostili i.
q. insequor, persequor 4 sensu temporali a c.acc. b abs. 5 de
imitatione i.q. consequor, obtempero, præsto sim.
6 periphrastice fere i.q. utor, habeo sim.
sequens, -tis sensu temporali
i.q. posterus, insequens 1 adi. 2 subst.n.pl.; Gertz M sequentia
(cantus ecclesiasticus; sequentia = oratio soluta vide prosus/prosa
® sequester, -tra, -trum/,
-tris, -tre (< sequor) = concilians / conciliator Gertz M/RH
® sequestrare > tumultu
seculari sequestratus = procul absens ;aliquem a communione dominici
corporis sequestrare = excommunicare
[sequior, -ius i.q. deterior
149, 23 -is ordinis vir :legendum equestris ordinis vir ......]
1:sera, -æ 1 proprie
i.q. instrumentum claudendi, claustrum 2 translate i.q. impedimentum
a nude b c.gen.;® cf. serare = claudereRH
2 :® sera = vesper cf.
serus (fere = tardus) RH
® serenitas (appellatio
Caesaris): serenitas tua Gertz S 380, 32 ;serenissimus (de regibus
et reginis)
serenus,
-a, -um 1 adi. a i.q.tranquillus, purus b mitis, lenis 2 subst.
n. sing. i.q.tranquillitas
seriatim i.q.
per ordines
® sericum (= velum sericum
quod in terra Serica factum e bombylibus bombycis RH) vide seta
> teutonice Seide
series,
-ei f. i.q. ordo, nonnisi c.gen. earum rerum quæ ordine
vel seriatim coniunguntur vel cohærent 1 generatim 2 speciatim
a de genere, familia b de eventu, fato, sim. c de scriptis fere
i.q. argumentum, summa; in nostra serie Gertz S 221, ant.1, 5
= quod nos attinet RH; series insidiarum = insidiae cohaerentes
Gertz M/RH
® seriose adv.
medii aevi (< serius) (><
iocose) = graviter
serius,
-a, -um i.q. verus, gravis opp. iocosus 1 adi. 2 substantive
a n.sing. b n.plur. nota iuncturam: per serium
123, 4;adv.serio
sermo,
-nis m. 1 generatim de verbis in colloquio factis fere i.q.
locutio, dictum sim. 2 speciatim a de narratione per litteras
tradita b de propria cuiusque gentis lingua c i.q.
rumor, fama; Gertz S 236 fragm. sermones = homilia sanctorum;
328, 26 = orationes ad clericos instruendos
® sermonizari/sermocinari
= garrire, nugari; Georges etiam = verbis contendere/concertare
Gertz M/RH
sero,
-sevi, -satum, -serere i.q. semino, planto 1 proprie nonnisi
substantive satum i.q. frumentum quod in agris satum est
2 translate a i.q. in animo semino b de corporeis c per imaginem
fere i.q. dico, divulgo; serotinus t.t. agriculturae
(aliquae herba quae sero ad maturitatem pervenit) RH/ Gertz M
: tempore serotino = multa nocteRH. vide serus
satus, -a, -um i.q. ortus,
natus, editus
serotinus,
-a, -um i.q. serus
serpentinus,
-a, -um i.q. ad serpentem pertinens; Gertz S 67, 12 fere = diabolicus[=
serpens aniquus RH];ibidem 414, 27 familia serpentina dicta est
de regis comitatu.
serpo,
-si, -tum, -ere i.q. repo, translate i.q. irrepo, divulgor
serpens,
-tis i.q. anguis
® serrura (< sera)
(trabs transversa, quae ianuam claudit RH) Gertz S 194, 10 ;
cf. clavis et sera RH
serus,
-a, -um i.q. tardus, qui tarde venit ;cf. sera = vesper Georges;
Gertz M serum = vesper RH; de sero = aliquanto sero; Gertz M
latius: tempore serotino = multa nocte (significatiione termini
agriculturae exstincta RH)
servatio,
-nis i.q. salvatio, actus servandi
servator,
-is i.q. qui servat 1 abs. 2 c.gen.obi.
servilis,
-e i.q. ad servum pertinens
servio,
-vi, -tum, -re 1 i.q. inservio, servus sum c dat. 2 i.q. prospicio,
consulo 3 i.q. expleo, satio
servitium,
-i 1 i.q. status serviendi, servitus 2 i.q. ministerium, officium;
Gertz M: = officium militum regis
servitus,
-tis f. i.q. status serviendi, servitium opp. libertas; Gertz
M : servitus, -utis rel.= summa missa RH
servo,
-avi i.q. conservo, retineo, tueor 1 generatim a c.obi. b c.obi.
et ab 2 speciatim a de salvationeChristiana b de acie militari
c i.q. asservo, custodio; Gertz S 124, 16 servare = occultare
servus,
-i i.q. qui in servitute est, alieno dominio subiectus, opp.liber,
dominus 1 subst. 2 adi.; Gertz S de sancto : servus dei 95, 6
;servus servorum dei :sic nominat se papa inde a Gregorio Magno
246, 1; Gertz M servi = (in monasterio) fratres laici
sessio,
-nis 1 i.q. actus sedendi 2 i.q. locus sedendi
sessor,
-is i.q. is qui sedet 1 generatim 2 speciatim de equite (qui
equo insidet ut Gertz S 414, 7 indicat
® seta > teutonice
Seide RH
seu
vide sive, -ve
severitas,
-.tis i.q. gravitas, asperitas, duritas 1 c., gen. (personæ
vel rei 2 nude)
severus,
-a, -um i.q. gravis, austerus, asper
severe i.q. austere, aspere
sevoco
i.q. seorsum voco
sex
i. numerale 1 adi. 2 subst. c.gen.
sexageni,
-æ, -a i.q. sexaginta (vi distributiva debilitata)
sexaginta i.
numerale
sextilis,
-e i.q. mensis Augustus
sextus,
-a, -um i. numerale ordinem indicans
sexus,
-us i. id quo animal masculum a femina distinguitur 1 de sexu
feminino 2 de utroque sexu
*si 1 c.ind. a præs.
b impf. c fut. d fut. ex. e perf. 2 c. coni. (de iteratione
e.g.107, 22) a præs. (vel potentiali vel in oratione obliqua
b impf. (pro plusqpf. e. g. 231, 30) nota quæstionem indirectam
112, 12 si quid..esset, ...perlustrandi licentiam tribuit.; Gertz
M: si interrogativum post verba ut:sciscitari, quærere,
interrogare, prospicere, requirere, attemptare, iudicare, explorare
etc. c perf. d plusqpf. 3 sine verbo : si non..saltem;
nota iuncturas si non 107, 22 si vero 417, 25 ac
si i.q. quasi, quod si [>quodsi Georges : wenn also, nun
(locus non recte indicari videtur) RH] si forte i.q. fortasse,
forsitan; si modo i.q.dummodo
sibilus,
-i 1 i.q. sonus sibilans, susurrus 2 i.q. convicium
*sic i.q.
eo modo, ita I solum ponitur (nota iuncturas sicque, ne
sic quidem) A spectat ad antecedentia B spectat ad sequentia 1
sic...ut 2 sequitur oratio recta C in oratione recta
vel obliqua, vi demonstrativa i.q. isto vel illo modo II respondet
aliis adverbiis A ut...sic (similitudinem indicans)
B sicut...sic
sica,
-æ i.q. brevis gladius, pugio
sicco,
-avi i.q. siccum reddo, exhaurio
siccus, -a,
-um 1 adi. i.q. aridus 2 subst. n. sing. i.q. siccitas
sicut
similitudinem indicat i.q. quemadmodum, velut ; Gertz S :sicut
= quasi 345, 21; = quam 426, 23; 1 sententiæ comparantur
(c.indic.) a sequitur ita b sequitur sic c nude
2 singula verba comparantur a sequitur ita b nude
sidereus,
-a, -um i.q. ad sidera, ad solem pertinens
sidus,
-eris n. i.q. signum cæleste, stella 1 generatim 2 speciatim
a de sole b de luna; Gertz S = oculus 23, 52 ; Gertz S tropice
de egregiis hominibus 17, 6
sigillum,
-i 1 i.q. parvum signum ad litteras obsignandas 2 i.q. imago,
de ornamentis vestitus
signaculum, -i
i.q. sigillum; nota :signaculum crucis Gertz S 114, 21; ibidem
265, 25 = signum crucis
signatorius,
-a, -um i.q. ad obsignandum pertinens
significatio,
-nis i.q. signum, iudicium
significo,
-avi i.q. iudico, declaro, ostendo 1 c. obi. 2 c.acc. et dat.
3 c.acc. c.inf.
signo,
-avi 1 i.q. signo aliquo noto 2 i.q. significo, indico; Gertz
S signare fere = circumdare ut quasi sigillo muniatur 332, 9
signum,
-i 1 generatim i.q. indicium quo aliquid cognoscitur a c.gen.
obi. b abs. (vel c.alio gen. 2 speciatim a de sonu pugnam vel
aliud militare (ut receptum, navigationem sim.) indicans b de
signo exercitus i.q. vexillum c de prodigio vel miraculo; Gertz
S signa fidei id est baptismus et cetera sacramenta; signa = campanæ
350, 19
silentium,
-i i.q. reticentia, taciturnitas 1 generatim 2 speciatim de tranquillitate
nocturna
sileo,
-ui, -ere i.q.taceo 1 transitive 2 intransitive
silenter i.q. tacite; Gertz
M susurranter RH
silex,
-icis m. (f.?) 1 generatim i.q. lapis, saxum 2 speciatim a de
saxo ex quo ignis excuti solet b in imagine
siliqua,
-.æ i.q. folliculus, involucrum quo continentur legumina
® sillogismus vide
syllogismus et sophisma Gertz M/RH
silva,
-æ i.q. locus arboribus consitus
silvestris,
-e 1 i.q. silvam habens, arboribus abundans 2 i.q. qui est in
silva 3 i.q. silvæ similis 4 i.q. arboreus
similis,
-e i.q. eiusdem generis, consimilis, æqualis 1 adi. a c.dat.
b sine dat. 2 n.pl. substantive
similiter
i.q. simili modo ; 255, 29 sequitur ut
similitudo,
-inis eadem species, forma 1 c.gen. obi. 2 c.gen.subi. 3 c.adi.
4 nude
® simonîa = ambitus
(lex de ambitu iam Cic.) Gertz M/RH
simplex,
-icis 1 i.q. unius modi, qui una re constat, opp. multiplex 2
i.q. purus 3 i.q. apertus, sincerus.minime callidus
simpliciter 1
i.q. non varie 2 i.q. pure, sincere
simplicitas,
-tis 1 i.q ratio rei simplicis, non variæ 2 i.q. ingenuitas,
sinceritas animi, fatuitas :78, 16 opp. sapientia.
® simplus, -a, -um (cf.semel
/duplus), subst. simplum >< duplum; simpla, -ae sc.
emptio RH ; Gertz M = purus
simul
i.q. eodem tempore 1 solum ponitur 2 c. aliis particulis coniungitur
a simul ac b simul et b simul et...et d simulque e simul cum
f cum...simul
simulacrum
i.q. imago, forma, effigies 1 de statuis a deorum b regum 2 de
umbris monstrosis sive de manibus 91, 13 defunctorum 3 translate
de homine 41, 5
*simulanter
i.q. ficte, simulate
simulatio,
-nis i.q. fictio, vana ostentatio 1 c.gen.obi. 2 sine gen.
® simulatorie adv
>< veraciter
*simulo,
-avi 1 i.q. simile facio, imitor c. obi. 2 i.q. fingo, mentior
a c.obi. b c.acc.c.inf. c c.inf.
simultas,
-tis i.q. inimicitia, odium
® simultim = simul
simus
id est cognomen Simus
sin
i.q. sed si, sin vero (c.coni. iterationis 467, 5) 1 antecedit
si a nude b additur autem 2 non antecedit si b
additur autem
® sinaxis (= synaxis)
: conventus ad officium divinum celebrandum > ipsum officium
;> contemptim: decantatio horarum 320, 14 Gertz S
sinceritas,
-tis i.q. puritas, integritas 1 c.gen. 2 sine gen.
sincerus,
-a, -um i.q. purus, integer, incorruptus;
sincere i.q. integre, incorrupte,
si(y)ncerissime
*sine
c.abl. i.q. absque; Gertz S 316, 15 sine mensale : Gertz abl.
opinatur.; Gertz M = præter
® sincopare vide syncopare
singillatim
i.q. singulatim, per singulos
singularis,
-e 1 i.q. unus, solus, unicus 2 i.q. eximius, præstans
3 i.q. præcipius, suus opp. universorum, generalis, multorum
singulariter i.q. solus,
pro se quisque
singulatim
i.q. singillatim, per singulos
singuli,
-æ, -a i.q. unusquisque pro se, separatim ab aliis 1 adi.
2 subst. a masc. opp. universi ; c.gen. : 325, 9 ; b neutr.
Gertz S pro pronomine quisque(uterque)
singultus,
-us i.qi. motus citus et creber stomachi et sæpti transversi
1 ex gravi humore 2 in morte
sinister,
-ra, -rum 1 i.q. lævus a adi. b subst. f. sing. (sc. manus)
2 i.q. pravus, perversus 3 i.q. malus, fatalis, infestus
sinistre i.q. male, infeliciter,
infeste
sino,
-vi, -tum, -nere i.q. patior, fero a c.obi. et inf. act. b c.acc.
c.inf. (pass.) c c.inf. d abs.
® sinodalis (= synodalis)
< synodus = conventus ecclesiasticus Gertz S 131, 6
sinum,
-i n./ sinus-i m. i.q. vas fictile, vas
® sinuatim = in complures
sinus
sinuo,
-avi i.q. tendo : (arcum sinuat/tendit ;serpens sinuatur in arcus
Georges/RH)
sinuosus,
-a, -um i.q. plenus sinuum, flexuosus 1 de ora maritima 2 de
viis 3 de anguibus
sinus,
-us m. i.q. flexus 1 maris vel fluminis 2 vestimenti 3 corporis
4 in imagine
*siquidem 1 i.q. enim, nam(primo
vel secundo sententiæ loco ponitur) 2 fere i.q. ita
3 pæne supervacaneum videtur 144, 25 ; Gertz M =
scilicet;= nam, enim, ceterum
siquis
vide si
sisto,
-steti, -statum, -sistere [ad stare traxi e.g. 143, 17] 1 proprie
a i.q. stare facio, facio c.obi. b i.q. statuo, constituo, colloco
2 translate i.q. compono, instituo; Gertz M: iunctura iuris: personam
standi in iudicio non habuit vide persona
status, -a, -um i.q. fixus,
stabilis
sistrum,
-i n. i. instrumentum musicum, fere i. q. fides, lyra
siticulus,
-a, -um i.q. sitiens
sitio,
-ivi, -itum, -ire i. q. siti laboro 1 transitive i.q. valde cupio
2 intransitive, nonnisi metonymice
‡sitibundus, -a, -um
i.q. sitiens
sitis,
-is f. 1 proprie i.q. bibendi cupiditas 2 translate de qualibet
cupiditate
® situla = urceus/urna
79, 10 (teutonice :der Krug) RH
1 situs,
-us m. 1 i.q. condicio loci, positio a c.gen. b abs. c c.adi.
2 i.q. status, collocatio a c.gen. b abs. 3 fere i.q. forma, species
2 situs, -us
m. i.q. illuvies, squalor sim.
3situs,
-a, -um i.q. positus, collocatus 1 proprie de loco a adi. b c.
sum coniungitur 76, 12 2 translate
*sive particula disiunctiva
1 semel ponitur a fere i.q. vel b notione disiunctiva vanescente
fere i.q. et 2 sive...sive a fere i.q. vel....vel b notione
disiunctiva vanescente fere i.q. et...et ; sive quia...sive
quia: 286, , 29 sive quod....sive quia : 378, 22 3 sive...seu
506, 14-15
seu
i.q. sive 1 semel ponitur i.q. vel 2 seu...seu a sine verbo
423, 30 b c. coniunctivo (potentiali) coniungitur; Gertz
S notat seu...seu = simul...simul? 111, 2
® soboles = filius Gertz
S 156, hymn.12 vide suboles
sobrietas, -tis
temperantia eius qui vino, cerevisia sim. abstinet (opp. crapulæ,
temulentiæ) 1 abs. 2 c.gen.
® sobrina/ sobrinus :
fr. cousine/cousin RH
sobrius,
-a, -um parcus vini, cerevisiæ sim.
sobrie de mente eius qui
sibi in potando temperat
socer,
-i m. pater uxoris
socialis,
-e 1 i.q. sociorum 2 i.q. communis 3 i.q. coniunctus, geminus
4 i.q. civilis
societas,
-tis I generatim i.q. communio, coniunctio, consociatio A hominum
1 c.gen. 2 sine gen. 3 c. cum B rerum c.gen. II speciatim A
i.q. sodalitas, amicitia 1 c.gen. 2 sine gen. B i.q. coniuratio
C de coniunctione coniugali D metonymice
socio,
-avi i.q. iungo, coniungo, sæpe fere i.q. misceo, addo (nusquam
c. cum coniungitur) 1 c.acc. et dat. 2 c. obi. (sine
dat.) 3 c.acc. et abl. 4 c. acc. et inter
*socius, -a, -um 1 adi. i.q.
consors, communis 2 subst. (fere semper masc.) sodalis, comes,
amicus, popularis a c.gen. b sine gen., fere semper de auxiliis
bellicis
socordia,
-æ i.q. ignavia, inertia 1 c.gen. 2 sine gen.
sodalis,
-is m. i.q. commilito, socius
sodalitas,
-tis 1 i.q. societas, contubernium 2 i.q. convivium (lingua nostra
`gilde´)
sol,
-is m. 1 de ipso sidere 2 de lumine vel radiis eius
solacium,
-i i.q. consolatio, solamen; Gertz S 305, 8 = auxilium, præsidium
solamen,
-inis i.q. solacium
® solarium 1 solarium
(sc.horologium) 2 tectum planum < solarius, -a, -um
3 solarium (sc.vectigal)Georges; Gertz M = tabulatum summum
(monasterii), tabulatum ubi fenum servatur
solatium,
-i i.q. solacium 1 c.gen. 2 sine gen.
solea,
-æ i.q. planta pedis, solum
*soleo, -itus sum, -ere i.q.
consuevi 1 c.inf. 2 abs.
solitus i.q. consuetus,
assuetus 1 subst. a c.inf b abl. n. c. comparativo coniungitur
2 adi.
‡solidativus, -a, -um
i.q. firmus, validus
soliditas,
-tis i.q. firmitas, duritia; Gertz M = consolidatio t.t. iuris
= usus et fructus alicuius fundi RH
solido,
-avi i.q. solidum facio, firmo 1 proprie 2 translate fere i.q.
augeo; Gertz S 158, seq.15 = sanare
solidus,
-a, -um 1 adi. a proprie de humo vel loco i.q. continuus, firmus,
magnus b translate de viribus corporis vel animi i.q. constans,
firmus 2 subst. n.i.q. solum, fundus
solitarius,
-a, -um i.q. solus, unicus, sine comitibus 1 de hominibus 2 de
actu e.g. navigatio 42, 18
solitudo,
-inis 1 de loco deserto 2 de statu eius qui solus et derelictus
est
solium,
-i i.q. sella regalis, thronus
sollemnis,
-e 1 adi. a i.q. sanctus, celeber b i.q. consecratus c i.q. solitus,
vulgaris 2 subst. n. i.q. feria, de diebus festis, celebritas
a c.gen. b sine gen.
sollemniter i.q. more sollemni,
cum celebritate; Gertz M = magnifice
sollemnitas,
-tis i.q. celebritas, qua dies festus celebratur
® sollemnium = solemnitas
= magnificentia Gertz M
® sollempnizare = sollemnium
agere Gertz S 163, II, 1
sollers,
-tis i.q. sagax, peritus
sollerter i.q. sagaciter
sollertia,
-æ i.q. prudentia, peritia 1 c.gen. a aliquam artem indicante
b personam indicante 2 nude
sollicitatio,
-nis i.q. concitatio (ad tentandum)
*sollicito, -avi I i.q. provoco,
excito, lacesso A generatim 1 c.obi. 2 additur ad 3 additur
in B speciatim 1 i.q. dimicatione lacesso 2 i.q. ad seditionem
allicio 3 vox magica de manibus evocandis II notione lacessendi
evanescente, fere i.q. adeo, rogo, precor 1 c.obi. 2 c. de 3
c. super
sollicitudo,
-inis i.q. angor animi, ærumna, cura 1 abs. 2 c.gen. obi.;
Gertz M = sollicitatio quod vide
sollicitus,
-a, -um i.q. anxius, inquietus, cura affectus 1 abs. 2 c. de
3 c. abl. 4 c.inf.
sollicite i.q. anxie, inquiete
solor,
-atus sum, -ari i.q. consolor, recreo
® solotenus = humi Gertz
S 61, 1; = ad solum 155, 5; Gertz M solotenus prosternere, evertere
= aequare
solstitium,
-i i.q. media æstas
solum,
-i 1 i.q. humus, terra 2 i.q. terra, aridum opp. mare 3 i.q. ager,
regio, terra
*solus, -a, -um i.q. solitarius,
unus, sine aliis 1 generatim 2 speciatim cum numeralibus coniungitur,
nota dumtaxat additur 474, 35; Gertz M = praeter ceteros
*solum i.q. modo, tantum
1 sine negatione 2 c.negatione :non solum...sed, non solum...sed
et, non solum ... sed etiam, nec solum...sed et, nec solum ...sed
etiam, non solum...sed ne..quidem, non solum...verum et, non solum...verum
etiam, neque (enim) solum..verum etiam; Gertz S 141, 2 solummodo
= solum, modo
solutio,
-nis i.q. actus solvendi, de debitis solvendis 1 c.gen. 2 sine
gen.
solvo,
-vi, -utum, -vere 1 i.q. libero a c.abl. b abs. sc. navem i.q.
navigo, vehor 2 i.q. dissolvo, rumpo a generatim b speciatim de
re militari vel civili, fere i.q. dimitto 3 i.q. laxo 4 i.q. expleo
5 i.q. pendo a proprie b translate; Gertz S proponit = diluere,
absolvere 22, 40, 162, 32 ; (ut debitum) dare 156, hymn.2
solutus, -a, -um 1 i.q.
dissolutus 2 i.q. fractus
® somniator = qui somniat
somnium,
-i i.q. visum in somno
somnus,
-i i.q. sopor, quies
sonitus,
-us m. i.q. sonus
sono,
-ui, -itum, -are i.q. strepitum edo
sonoritas,
-tis i.q. clarus sonus
sonorus,
-a, -um i.q. clare sonans
sonore i.q. cum claro sono
sons,
-tis i.q. nocens, noxius 1 adi. 2 subst.
sonus,
-i i.q. sonitus, strepitus, vox 1 c.gen. 2 sine gen.
sopio,
-vi, -tum, -re 1 proprie i.q. dormire facio, soporo a c.abl. b
sine abl. 2 translate i.q. sedo
® sophisma, -ta = captioRH
teutonice Trugschluß
® sophisticatio = dolosum
inventum Gertz M/RH
sopor,
-is m. 1 i.q. somnus altus 2 i.q. segnities
sorbeo,
-psi, -bere i.q. haurio, translate i.q. imbuor ;consecrare RH
® sorbile Gertz S 331,
21, 24 = sorbitium
sorbitio,
-nis i.q. actus sorbendi
® sorbitium < sorbeo
=sorbitio i.e. quod sorberi potest = ius q.v.
sordeo,
-ere i.q. sordidus, squalidis sum, sordesco
sordes,
- is f. (nonnisi in plur.) 1 proprie i.q. lutum 2 translate i.q.
dedecus, flagitium, probrum a c.gen. b sine gen.
sordesco,
-ere i.q. sordidus, vilis fio
sordidus,
-a, -um 1 proprie i.q. immundus, squalidus 2 translate i.q. fædus,
turpis, vilis
sorex,
-icis i.q. mus agrestis (in situla = hama, urceus, teutonice =
der Eimer RH)
*soror, -is nusquam in allucutatione
feminæ sacræ, semper de femina quæ parentes
cum aliquo communicat, de germana; Gertz M etiam = consobrina
sororius,
-i m. i.q. ad sororem pertinens, , filius sororis
*sors, -tis f. 1 i.q. casus,
fortuna a c.adi. b c.gen. c abs. 2 fere i.q. condicio, status
3 de sortiendo a i.q. sortitio b i.q. instrumentum in sortiendo
adhibitum
sortior,
-itus sum, -iri i.q. sorte obtineo, nanciscor, consequor 1 generatim
2 speciatim de nomine i.q capio 288, 24 cognomen
sortitio,
-nis i.q. electio quæ sortibus fit
sospes,
-itis i.q. incolumis, salvus
sospitas,
-tis i.q. incolumitas, felicitas
® sotular/sotularis =
calceus (< suo, sutor, sutura RH) (< sub+talares)
*spargo, -si, -sum, -gere
1 i.q. aspergo, conspergo, tinguo a c.obi. et abl. 2 i.q. dispergo
a generatim b speciatim de comis (fere i.q. diffundo) 3 i.q. divido,
dispono 4 proprio sensu vanescente fere i.q. afficio
® sparsim = huc illuc
disparsus Gertz S 91, 22
spatior,
-atus sum, -ari i.q. ambulo, ® < spatium 2 sensu temporali
= tempus vacuum habens Gertz S 104, 12
spatiosus,
-a, -um i.q. latus, vastus
*spatium, -i 1 i.q. intervallum,
locus a abs. b c.gen. c fere i.q. pars 2 sensu temporali a c.gen.
b c.adi.
® specialis = proprius,
peculiaris, singularis RH;speciales filiæ = non ex matrimonio
sed de concubinis Gertz M/RH
® specialiter = præcipue
Gertz M/RH
species,
-ei i.q. in quaque re extrinsecus apparet et oculis cernitur
vel auribus percipitur I c. gen. A i.q. similitudo (hic illic
de vana ac fallaci forma) 1 animantium 2 rerum corporalium 3 incorporalium
a generatim b per somnum B i.q. subdivisio generis, modus II
sine gen.
® specietenus = ut species
servaretur Gertz S 202, 24 < species (quod vide)
specimen,
-inis i.q. indicium, significatio, exemplum
® speciositas = (eximia
speciositatis forma = pulchritudo corporis Gertz M/RH)
speciosus,
-a, -um i.q. specie et aspectu iucundus, pulcher, formosus 1 adi.
a de corporalibus b de incorporalibus 2 subst. (nonnisi in comparativo)
speciose i.q. pulchre, magnifice,
ornate
spectabilis,
-e i.q. clarus, insignis, conspicuus
spectabiliter
i.q. clare, insigniter
spectaculum,
-i i.q. spectatur 1 de specie a c.gen. b c.adi. c nude 2 de pugna,
vergit in notionem certaminis a c. gen. b nude 3 de spectantibus
4 i.q. exemplum, specimen, documentum a generatim b speciatim
de exemplo deterrendi causa edito 5 i.q. imago, de tabula picta
spectator,
-is qui spectat 1 c.gen. a obi. 2 sine gen.
spectatrix,
-cis quæ spectat (adi.)
specto,
-avi I i.q. aspicio, intueor A c.acc. obiecti 1 corporea 2 incorporea
B abs. II i.q. recenseo III i.q.cogito, reputo c.acc.c.inf.; Gertz
M: spectare ad = pertinere ad
spectatus, -a, -um i.q.
probatus, insignis, conspicuus 1 de rebus 2 de hominibus
specula,
-æ i.q. locus editus unde alquid eminus prospici potest;
Gertz M = custos;RH = insidiae
specular,
-is n. i.q. specularia, specie fenestræ
speculatio,
-nis i.q. actio speculandi, explorandi 1 i.q. exploratio a generatim
b de re militari 2 i.q. species per somnum oblata 3 i. q. ratiocinatio
speculator,
-is qui tacite et a longo speculatur, explorator
speculatrix,
-cis quæ speculatur, de nave speculatoria
speculor,
-atus sum, -ari I generatim A i.q. video B i.q. prospicio, procul
vel eminus video C i.q. inspicio, sequitur sententia interrogativa
D i.q. observo E i.q. per somnii visum aliquid provideo, præsentio
II speciatim de re militari A c.acc. B abs.
speculum,
-i i.q. instrumentum ex argento, stanno, vitro sim. in
quo imaginem nostram videmus
specus,
-us m. i.q. antrum, cavitas, spelunca 1 i.q. antrum 2 i.q. sepulcrum
(nostra lingua `jættestue´, app.bustum ;RH:teutonice
:Hünengrab) 3 i.q. scrobis
spelunca,
-æ i.q. antrum
sperno,
-sprevi, -spretum, -spernere i.q. asprenor, contemno 1 pro obi.
res 2 pro obi.homines 3 c. infinitivo
spero,
-avi de incertis futuri eventis sive bonis sive malis quæ
expectantur 1 pro obi. res 2 c.acc. c.inf.(futur.) [ Gertz M inf
præs.] 3 c.inf. 4 c.duobus acc. 5 sequitur de
speratum, -i de iis quæ
sperantur
*spes, -ei f. i.q. expectatio
de incertis rerum futurarum eventis 1 c.gen. a obi. b subi. 2
c.adi. vel pron. 3 nude iuncturæ 38, 35 spe Orientis
imperium complexus; spem in aliquem habere Gertz S 23, 57 = sperare
de aliquo
sphæra,
-æ f. i.q. globus, corpus solidum rotundum 176, 27 i. terra
spica,
-æ i. q. collectio granorum in summo culmo frumenti : 330,
32 spicarum capita
® spiculator vide speculator
spiculum,
-i i.q. ferrum in modum spicæ acuminatum 1 proprie a i.q.cuspis,
iaculum, telum b i.q. sagitta vel telum per ballistam vel arcum
emissum 2 translate 104, 16 : a lingua spicula mutuans
spicus,
-i i.q. acus crinalis
spina,
-æ i.q. aculeus sentis, rubi et sim. quo pungimur;
Gertz S Appendix = III, 554, 12 spinali eius erecto
gibbo adnichilato (de eo qui gibbus fuit RH)
spinosus,
-a, -um de dente acuto vel de ore dentibus acutis prædito
spira,
-æ de serpente gyrum trahente
spiraculum,
-i i.q.spiritus, halitus
spiramen,
-inis 1 generatim de actione ignem afflandi 2 speciatim in arte
æraria
spiramentum,
-i i.q. spiramen
® spiritalis = spiritualis
Gertz S 263, 13
® spiritualis = (qui carnalis
non est RH) Gertz S 67, 22 et 6 alii loci; = religiosus, monachalis
81, 21, = ecclesiasticus 93, 9; spirituales filii = monachorum
conventus 340, 15;spiritualis pater = deus, patrinus 237, II,
2
® spiritualiter ><
temporaliter
*spiritus, -us m. I actio
spirandi, de homine spirante A speciatim i.q. spiraculum 1 c.adi.
2 nude B generatim i.q. vis vitalis, vigor II de anima cum viventis
tum mortui A proprie 1 periphrastice 2 de tertia persona Trinitatis
3 opp.corpus, membra sim. 4 de animis mortuorum i.q.
umbra B translate i.q. animus, mens a c.gen. b c.adi. c nude
2 i.q. vita a c.adi. b nude; Gertz S 76, 9 angeli et sancti;
= diaboli(demones, demon) 63, 18; = vide supra II de anima hominis
75, 23
spiro,
-avi 1 i.q. dego, duco 2 i.q. animum duco
spirans, -tis qui spirat
® spissim : aedificia
spissim collocata i.e. ut oppidum paene non pervium sit
Gertz M/RH
spissitudo,
-nis i.q. spissitas ;RH = densitas
spissus,
-a, -um 1 i.q, crassus (cognomen) 2 i.q. densus
splendeo,
-ui, -ere de cena lauta
splendesco,
-ui, -escere i.q. splendeo
splendidus,
-a, -um i.q. clarus, perspicuus 1 de rebus 2 de hominibus
splendide i.q. lucide
splendor,
-is 1 proprie i.q. lux 2 translate i.q. magnificentia a c.gen.
b sine gen.
spolia,
-orum n. i.q. exuviæ 1 c. gen. vel pron. poss. 2 c.adi.
3 nude
spolio,
-avi 1 proprie i.q. vestes detraho, exuo 2 translate i.q. privo
a c.abl. b sine abl.
spondeo,
-spopondi, -sponsum, -spondere i.q. promitto, polliceor I pro
subi. res A c.obi. B c. gerundivo II pro subi. persona A c.obi.
B c.acc.c.inf. C c.gerund.
sponsus, -i de viro cui
aliqua mulier in matrimonium promissa est
sponsa, -æ de muliere
quæ alicui in matrimonium promissa est
sponsalia,
-iuim n. 1 i.q. solemnis actio spondendi 2 i.q. dos
sponsio,
-nis 1 generatim i.q. promissio, fides, iusiurandum a c. gen.
b sine gen. 2 sensu iuridicali i.q. actio in contionem evocandi,
vadimonium
sponsor,
-is de eo qui spondet et pro alio se obligat
spontaneus,
-a, -um i.q. voluntarius, naturalis
sponte
i.q. arbitrium, optio, voluntas 2 i.q. consulto, ultro
sporta,
-æ i.q. vas e vimine aut iunco aliave leviore materia
ad varios usus factum
spuma,
-æ de iis quæ per ebullitionem aut vehementum agitationem
rebus liquidis supernatant
spumans,
-tis i.q. spumam emittens, spumas agens, spumosus
spumeus,
-a, -um i.q. spumans, spumosus
sputum,
-i i.q. purgamentum oris, saliva quæ ex ore eicitur
squaleo,
-ui, -ere de nitore auri evanescente i.q. asper, horridus sum
squalor,
-is i.q. sordium congeries, illuvies qua quid quasi crusta, duritie
obductum videtur 1 proprie de cultu corporis neglecto atque horrido
2 translate c.gen.
squama,
-æ i.q. dura cartilago quæ piscibus et anguibus pro
cute est
squameus,
-a, -um i.q. plenus squamis
stabilio,
-vi, -tum, -re i.q. stabilem reddo, firmo, fulcio
stabilis,
-e i.q. firmus
stabiliter i.q. firme
stabilitas,
-tis i.q. firmitas, constantia 1 c.gen. 2 sine gen.
stabularius,
-a, -um de eo qui regis stabulo præest (danice `staller´)
stabulum,
-i i.q. locus in quo iumenta et pecora aliæque bestiæ
degunt; Gertz S 135, 17 stabulum = divine reconciliationis.
stagno,
-avi de aquis quæ litora aut ripas prætergressæ
alicubi immotæ considunt
stagnum,
-i i.q. aqua e mari aut flumine exundans et quiescens
® stallum/stallus (germanica)
= sedes, etiam stabulum
® stapia = scansorium =
strepa/strepus
statim i.q.
confestim (iunctura: perinde ac statim : semper nonnisi
statimque)
statio,
-nis i.q. custodia, excubiæ, vigiliæ 1 c.gen. 2 sine
gen.
stativa,
-orum n. i.q. castra perpetua 261, 15
statua,
-æ i.q. signum, simulacrum ex ære aliove metallo,
lapide aut ligno imaginem referens cuiuspiam honoris causa 1 proprie
de simulacris deorum paganorum 2 in imagine
*statuo, -i, -tum, -ere I
proprie i.q. loco, colloco II translate A i.q. pono, decerno B
i.q. facio, efficio C i.q. duco, habeo D i.q. constituo 1 c.acc.
2 c.inf. 3 sequitur ut 4 sequitur ne
statutus, -a, -um i.q. certus,
præfixus, constitutus 1 adi. 2 subst.
statura,
-æ i.q. status seu modus seu quantitas corporis stantis
1 c.gen. 2 sine gen.
status,
-us i.q. condicio, habitus 1 c.gen. 2 c.pron.
® statuta = mores et leges
Gertz S 94, 23
® stella virgo (Maria)
Gertz S 155, add.II 1
® stellifer-fera, ferum
Gertz S 417, 9 opus gratum sublimis stelliferi ( Gertz
: ut opinor) =cæli vel dei
stemma,
-atis n. i.q. avorum proavorumque series, nobilitas 1 c.gen.
2 sine gen.; Gertz S = origo 222, hist, 4
stercus,
-oris n. i.q. excrementum, fimus (nota 154, 19 gemmæ stercoribus
insitæ i. sterquilinum, in imagine)
sterilis,
-e i.q. nihil ex se gignens, prolem aut fructum non ferens
sterilitas,
-tis i.q. infecunditas
® sterlingus (germ.,
ab 1190 in Britannia < (ea)sterlingus; undique in regione occidentali
Europae) : sterlingus albus = denarius argenti RH
® sternax = equus qui
sternens suum rectorem decutere vult (< sterno, -stravi, -stratum,
-ere) Gertz M/RH
sterno,
-stravi, -stratum, -sternere i.q. humi spargo aut expando, substerno
1 i.q.apparo, stragulis aliisve rebus orno dormiendi aut cenandi
causa ; Gertz S 193, 14 veste stragula decorare 2 de via vel
itinere muniendo, operio 3 i.q. occido, stragem
vel cædem facio
sterto,
-ui, -ere i.q. dormiendo ronchos edo (nonnisi pr.particip.
vel gerund.)
® stigma, -ata = signa
vulnerum Christi Gertz M; cf. britannice brand :vide
brandeum
stilus,
-i 1 i.q. scribendi genus a c.adi b nude 2 i.q. instrumentum
quo scribimus 3 i.q. sudes acutæ humi latenter defixæ
ad hostium incursionem sistendam
stimulo,
-avi i.q. fodio, pungo 1 proprie i.q. propello aliquod instrumentum
acutum applicando 2 translate i.q. impello, commoveo, concito
stimulus,
-i 1 i.q. aculeus vel plaga 2 i.q. cavillatio vel dicta aculeata
3 i.q. ardor amoris vel libido
stipator,
-is de eo qui alterum comitatur eiusque lateri adhæret tutelæ,
honoris aut amicitiæ causa
stipendium,
-i I proprie A i.q. merces 1 generatim 2 speciatim i.q. merces
militaris B i.q. militia C i.q. vectigalia D i.q. reditus, subsidia
E i.q. sumptus F i.q. beneficium ;Georges = adminiculum (Columella)>
stipendia navium > stipendiare; Gertz S 106, 4 = penus,
commeatus II translate, fere abundat c.gen. e.g. stipendium
doctrinæ, avaritiæ, fidei, familiaritatis, amicitiæ,
gloriæ et claritatis, fortunæ
® stipendiare = stipendium
dare; stipendiarius = qui stipendio militat; stipendia
navium restaurare Gertz M II, 403, 9 = apparatus bellicosos reparare
=adminicula malorum facere Gertz M/RH
stipes,
-itis m. 1 proprie de parte arboris a i.q. truncus b i.q. ramus
2 de rebus e trunco vel ramo factis a de palo, sude b de spissamento
arboreo c de torre d de unco e de longurio f de clava g de furca,
patibulo h de baculo i i.q. sculponeæ k de pedis tegumento
(nostra lingua `ski´) l de sagitta m i.q. crux n i.q. lignum
quo dentes purgantur (nostra lingua `tandstikker´, RH teutonice
Zahnstocher)) o i.q. lignum quo res nuntiatur (nostra lingua
`budstikke´, RH teutonice Botenstab)
stipo,
-avi i.q. comitor honoris aut custodiæ causa, firmo,
impleo; Gertz M = vallare 1 pro obi. homo 2 pro obi. res 3 abs.
stips,
-is f. i.q. aenea pecunia minuta 1 i.q. stipendium 2 i.q. nummus,
pecunia numerata
stipula,
-æ i.q. calamus frumentorum
stirpitus
adv. i.q. radicitus, funditus
stirps,
-is f. i.q. radix, imus truncus arboris qua hæret radicibus
1 in imagine 2 translate i.q. condicio, genus, ordo a c. adi.
b nude
stiva,
-æ i.q. pars aratri quam arator manu tenet
sto,
-steti, -statum, -stare 1 proprie i.q. pedibus nixus maneo, erectus
sum 2 c.præp. ab i.q.cum aliquo facio 3 i.q. exsto, fio
4 i.q. sum 5 i.q. consto Gertz M = durare; Gertz M: personam standi
in iudicio non habuit II, 257, 6 et 258, 21 = RH : (iudicio stare
Cic.) personam constantem habere in iudicio ut actiones persequatur
stans, -tis de eo qui erectus
manet
stola,
-æ 1 i.q. vestis muliebris ad talos usque demissa 2 de veste
sacerdotali; Gertz S (de martyrum et omnino sanctorum induviis)
: stola alba, purpurea, candida, prima innocentiae
gloriæ, immortalitatis, beatitudinis.
stoliditas,
-tis i.q. dementia, stultitia 1 c.gen. 2 nude
stolidus,
-a, -um i.q. rationis expers, stultus 1 de hominibus a subst.
b adi. 2 de rebus a adi. b subst.
stomachus,
-i m. de parte intestinorum fere i.q. ventriculus; Gertz M stomachari
=evomere
strages,
-is f. I proprie A de rebus, ædificiis sim. i.q. ruina,
casus B de hominibus i.q. cædes, clades 1 c.gen. 2 c.adi.
3 nude II translate III meton.
stramen,
-inis n. i.q. culmus, stipula
stramentum,
-i n. i.q. stramen vel quidvis aliud quod solo quiescendi gratia
sternitur
strangulo,
-avi 1 proprie a i.q. suspendo b i.q. spiritus intercludo, suffoco
2 translate
® stratus- us
m = stratum-i n.etiam = lectus Gertz S 271,
b, 1; Gertz M : strata sc via
® strenuitas =efficientia,
alacritas, hilaritas Gertz M :immanitas RH
strenuus,
-a, -um i.q. acer, alacer, fortis 1 de incorporalibus 2 de
hominibus a c.abl. b nude
strenue i.q. fortiter, impigre
® strepa/strepus = stapia
(Corp. inscr. Lat.) (teutonice Steigbügel) Gertz M/RH;stapes
auris = strepa RH
strepitus,
-us de magno sono i.q. fragor, fremitus, crepitus 1 c.gen. 2 nude
strepo,
-ui, -itum, -ere i.q. strepitum edo
strictim (<
strictus) i.q. stricte, breviter ;Georges : anguste, contracte,
adstricte
® strictitudo = strictio
Gertz M: = braccae strictae RH
® strictus = severus
Gertz S 159, 13;RH proprie contractus;strictoria = tunica
interior (teutonice das Hemd
stridens,
-tis i.q. stridorem edens, acutum sonum emittens; arma stridentia
Gertz S 119, 19 = arma strepitantia GeorgesRH
stridor,
-is i.q. sonus acutus et ingratus 1 c.gen. 2 nude
stridulus,
-a, -um i.q. stridens, crepitans
stringo,
-nxi, -ctum, -ngere de armis e vagina promendis, nudandis i.q.
destringo 2 i.q. prehendo, capio 3 i.q. vibro 4 i.q. comprimo
strictus, -a, -um i.q.
adstrictus, constrictus, contractus; Gertz S = severus 159, 13
® stridere dentibus Gertz
S 107, 3 (strideo/stridoRH) = dentibus frendere
® stropha = artificium
> dolus, fraus Gertz M/RH
structura,
-æ i.q. ordinata multarum rerum compositio 1 c.gen. ; 399,
22 structura Danorum (nostra lingua `Danevirke´) 2 nude
strues,
-is f. i.q. acervus, congeries rerum alia super aliam cumulataram
1 c.gen. 2 nude
struma,
-æ (< struo)i.q. tumor morbosus; Gertz M strumosus
? = gibber (= homo cuius tergum gibbam ostendit; ?RH :strumose
= corpore valde tumido
struo,
-xi, -ctum, -ere 1 i.q. viam patefacio, munio 2 i.q. paro, comparo,
instruo 3 i.q. construo, ædifico
® stuba (germ.) proprie
= fornax > balneum aqua calida praeditum > calefactorium
> cella RH/ Gertz M
*studeo, -ui, -ere i.q. curam
in aliqua re pono, operam do 1 c.dat. 2 c.inf. Gertz M studeo
c.dat. et gerund.
studiosus,
-a, -um 1 c.gen. i.q. amans, cupidus 2 sine gen. i.q. diligens
studium,
-i i.q. cura, cupiditas, voluntas 1 c.gen. a obi. 2 c.adi. vel
pron. 3 nude ; Gertz M = universitas sc.litterarum
stultitia,
-æ i.q. amentia, stoliditas
stultus,
-a, -um i.q. insipiens, stolidus 1 adiective 2 substantive a n.
b m.
stupefactus,
-a, -um i.q. obstupefactus, torpidus
stupeo,
-ui, -ere I i.q. obstupesco, torpesco A de hominibus 1 c.acc.
2 sequitur quod 3 c.abl. 4 abs. B de rebus II i.q. sto
stupendus, -a, -um i.q.
mirandus
stupidus,
-a, -um i.q. mirabundus 1 de rebus 2 de hominibus
stupor,
-is 1 i.q. admiratio 2 i.q. tarditas, torpor a c, gen. b sine
gen. 3 i.q. horror, metus
strupro,
-avi i.q. stuprum infero, violo
stuprosus,
-a, -um i.q. in stupro propensus
stuprum,
-i i.q. turpis concubitus (cum virgine ante sponsalia) 1 c.
gen. 2 sine gen.
suadela,
-æ i.q. suasio
suadeo,
-si, -sum, -dere i.q. hortor, moneo 1 c.acc. 2 c.acc.c.inf. (copula
omissa 421, 7) 3 sequitur ut(ne) 4 sequitur coni 5 abs.
suapte
i.q. pron. poss. sua cum particula demonstrativa
pte affixa
suasio,
-nis i.q. actio suadendi
suasor,
-is de eo qui suadet, hortator
® suatim adv.=
suo more < suus ; < sus : more suillo
suavis,
-e i.q. dulcis, conditus, iucundus
suavitas,
-tis i.q. dulcedo, iucunditas 1 de hominibus 2 de rebus a c.gen.
b sine gen.
sub
(abundat e.g. 54, 24) I c.acc. A de relatione locali B de
relatione temporali 1 generatim 2 fere i.q. ad II c.abl. ; Gertz
S 346, 7 intrare sub tecto meo A de relatione locali 1 c. verbis
a generatim b c. nominibus propriis 2 sine verbis B relatione
vanescente 1 de hominibus a generatim b c. nominibus propriis
2 de rebus C de relatione causali i.q. propter D de relatione
instrumentali E de relatione modali
subactio,
-nis i.q. actio subigendi
subactor,
-is de eo qui subigit c.gen.obi.
subarmalis,
-e de veste sub armum gestata
® subdelegatus = vicarius
Gertz M/RH
® subdiaconus = minister
diaconi et ordinis maioris est Gertz S 301, 5
subdo,
-didi, -ditum, -ere 1 i.q. subicio, suppono a proprie b translate
2 i.q. domo, subicio
subditus, -a, -um m. pl.
subditi = inferiores = familia quod vide
subdolus,
-a, -um i.q. astutus, fraudulentus
subduco,
-xi, -ctum, -cere i.q. sursum duco, tollo 1 de navibus i.q. in
terram, litus, continentem sim. duco 2 i.q. clam aufero, surripio
a c.acc. b c.acc. et dat. c c.acc. et dat. et abl.3 reflexive
i.q. clam et sensim me removeo a c.dat b sequitur ab (a) c.abl.
4 i.q. solvo 5 i.q. demitto, abstraho c.acc. et dat.
subductus, -a, -um i.q.
interior pars alicuius rei
subeo,
-ii, -itum, -ire I proprie sensu motionis prævalente A i.q.
intro pervenio, advehor B i.q. ascendo C i.q. accedo, prodeo
1 de animantibus a c.acc. b abs. 2 de rebus D i.q. obsisto E
i.q. appropinquo II translate A i.q. accido B i.q. occupo, afficio
1 c, acc. 2 c.dat. 3 abs. C i.q.orior, exsisto D i.q. succedo(de
tempore) E i.q. sustineo, suscipio, perfero F i.q. in mentem
venio, pro subi. acc. c. inf. 1 c.acc.114, 34 2 abs.
® subgrunda = suggrunda
quod vide (RH: subgrundaria = sepulchra infantium)
< subgrundium = suggrundium
subiaceo,
-ui, -ere subiectus sum
subicio,
-ieci, -iectum, -icere I i.q. suppono A proprie 1 c.acc. 2 c.acc.
et dat. B translate II i.q. subdo A proprie B translate III
i.q. sufficio IV reflexive V i.q. postpono VI i.q. subsum
subiectus, -a, -um I i.q.
subtus positus A de rebus 1 c.dat. 2 sine dat. B de hominibus
1 adiective 2 substantive II i.q. subditus A adiective B substantive
III i.q. obnoxius
subiectio,
-nis i.q. actio subiciendi, servitus 1 c.gen. vel pron.poss.
2 sine gen.
subiecto,
-avi i.q. subdo
subigo,
-egi, -actum, -igere 1 i.q. in potestatem ditionemque redigo a
c.abl. b sine abl. 2 i.q. subverto
subinde i.q.
deinde, postea (cum primo tum secundo loco ponitur)
‡subintexo, -ui, -ere
i.q. vocem iacto
subintro,
-avi i.q. conscendo, appropinquo;subintrare = clam intrare Gertz
S 145, 2; Gertz M = intrare; subintrare + inf. pro ut finale
II, 416, 18
subitaneus,
-a, -um i.q. subitus
subitus,
-a, -um i.q. repentinus; Gertz S = celerrimus 413, 9
subito 1 i.q. repente, repentino,
ex tempore a c.participio b sine participio 2 i.q. celeriter,
cito, festinanter; Gertz S 143, 16 subito = statim; subito = ad
præsens 201, 9
subiugo,
-avi i.q. in servitutem redigo
subiungo,
-xi, -ctum, -gere I generatim i.q. dico II speciatim A i.q. dicendo
addo 1 sequitur oratio directa 2 sequitur acc.c.inf. B i.q. respondeo
sublabor,
-psus sum, -bi i.q. elabor
sublatio,
-nis i.q. actio tollendi
‡sublator, -is i.q.
interfector de eo qui aliquem de medio tollit, interficit
sublatus vide
tollo
sublego,
-gi, -ctum, -gere 1 proprie a i.q. colligo b i.q. evello, revello
2 translate i.q. excipio
® sublevare = sustollere
Gertz S 164, II, 23 ;sublevatio = auxilium 82, 8; Gertz
M = rem faciliorem facere; (Georges) ut navem exoneraret RH
® sublimare (in excelsissimam
claritudinem Georges) Gertz S 90, 17 ; sublimare fascibus = ad
fasces; Gertz M :sublimare in regem
sublimis,
-e 1 adiective i.q. in altum, in altitudinem elevatus, supra
aliquid positus a de hominibus b de rebus 2 substantive i.q. altitudo
: 8, 3 in sublime
sublimitas,
-tis 1 proprie i.q. altitudo, celsitudo 2 translate i.q. dibnitas,
magnitudo
® sublinire = oblinire
: caligas resîna subter oblinire
subluo,
-i, -ere i.q. madefacio, perluo
sublustris,
-e i.q. lumine aliquo illustratus 50, 9 nox
submergo,
-si, -sum, -gere i.q. aqua mergo, demergo
subministro, -avi
i.q. præbeo, porrigo
® submisse = summisse adv.
= 1 placide 2 modeste/ suppliciter
submitto,
-si, -sum, -ttere 1 proprie a i.q. suppono b i.q. deicio, (caput)demitto
2 translate i.q. subicio
submoveo,
-vi, -tum, -vere i.q. removeo, secerno a de hominibus b de rebus
2 i.q. clam removeo 3 i.q. stringo
subnecto,
-xui, -xum, -ctere 1 i.q. adnecto, addo 2 i.q. loquendo addo,
sequitur ut 3 i.q. alligo
subnixus,
-a, -um i.q. fultus 1 proprie 2 translate
subnoto,
-avi 1 i.q. subscribo 2 i.q. notando addo
suboles,
-is f. i.q. progenies, proles 1 c.gen. vel pron.poss. 2 c.adi.
3 nude
suborior,
-tus sum, -ri i.q. fio, orior, subnascor
suborno,
-avi i.q. aliquem clam instruo contra aliquem 1 c. sententia
relativa 2 c.gerund. 3 c.obi. tantum
subornatus, -a, -um 1 substantive
i. q. instructus 2 adiective a i.q. simulans b i.q. callidus
® subportare (ut fr.
supporter, soutenir Georges) Gertz S 66, 12
® subputare Gertz M =
supputare
subrepo,
-si, -tum, -ere i.q. incido
subrideo,
-si, -sum, -dere i.q. leniter arrideo
subrogatio,
-nis i.q. actio subrogandi
subrogo,
-avi i.q. aliquem in locum alicuius sufficio, substituo 1 speciatim
de electione 2 generatim i.q. sufficio
subruo,
-i, -tum, -ere i.q. everto, prosterno 1 proprie a pro obi. homo
b pro obi. res 2 translate a pro obi. homo b pro obi. res
® subsannare (Vulg.)
= gestibus irridere Gertz S 318, 21 (RH); subsannatio (<
subsannoGeorges) Gertz S 121, 9
subsellium,
-i n. pl. 1 i.q. sella equestris 2 i.q. strepa (in vernacula
`stigbøjle´ teutonice `Steigbügel´)
subsequor,
-cutus sum, -qui i.q. post sequor, insequor 1 sensu locali a c.obi.
b nude 2 sensu temporali a c.obi. b nude
subsequenter i.q.
subsequendo, paulatim, sensim
subsidium,
-i i.q. auxilium, de adiumento, ope 1 c.gen. a obi. b subi.
2 c. dat. 3 nude
subsido,
-sedi, -sessum, -sidere i.q. decido, concido de motu quo res vel
homo e superiore loco ad inferiorem fertur a de hominibus b de
rebus
subsisto,
-stiti, -ere 1 i.q. consisto 2 i.q. de equo descendo 3 i.q. fulcior,
sustineor, in aliqua re positus sum a proprie b translate i.q.
sustineor
substantia,
-æ i.q. materia de magnitudine corporis; res familiaris
Gertz S 320, 10 ; = laus 222, hist, 5
substerno,
-stravi, -stratum, -sternere 1 proprie i.q. humi spargo, subicio
2 translate i.q. subicio
substituo,
-i, -tum, -ere i.q. suppono, aliquid in locum alicuius pono
substo,
-are i.q. subsum, lateo
subsum,
-fui, -esse i.q. lateo, occultor 1 c. dat. 2 sine dat.
subtel,
-is n. i.q. planta, cavum pedis
‡subterfugium, -i de
loco, ubi non pugnatur
subterlabor,
-psus sum, -bi i.q. e conspectu abeo, clam elabor, effugio
subterraneus,
-a, -um quod est sub terra
subtexo,
-ui, -tum, -ere 1 i.q. scribendo addo, subicio, subiungo 2 i.q
per ludibrium aliquid dico 3 i.q. oppono, obicio 4 i.q. adiungo
subtilis,
-e i.q. tenuis; Gertz M = callidus
® subtilia sc. vestis
Arnoldus I, 12 MGH XXI
subtractio,
-nis i.q. actio subtrahendi
subtraho,
-xi, -ctum, -here i.q. adimo, aufero, subduco 1 c.acc. et dat.
2 sine dat.
® subtus = sub Gertz
S 346, 10 præp. + abl.Georges tarde
subucula,
-æ de veste interiore
suburbanus,
-a, -um i.q. urbi vicinus
suburbium,
-i de vicinitate urbis
® subvector = equus GertzM(coniecturâ);RH(coniecturâ):
subvector(i) stratis praecipit(ib)u(s) arbori illisus interiit
[delevit (i) et supplevit (ib) et (s) ; Gertz M supplevit
6 litteras : subvector = qui sursum(= sub) vehit
subveho,
-xi, -ctum, -here i.q. sublevo, extollo
subvenio,
-i, -tum, -ire i.q. subsidio venio, opem fero
subverto,
-ti, -sum, -tere i.q. everto, perdo, tollo
succedo,
-ssi, -ssum, -dere I i.q. subsequor, pone sequor A generatim 1
c.dat. 2 sine dat B speciatim de successione 1 regni 2 antistitum
II i.q. intro, ingredior III i.q. accedo IV i.q. venio V i.q.
me offero
succendo,
-di, -sum, -dere 1 proprie i.q. incendo, incendio trado 2 translate
i.q. impello, instigo
succenseo
i.q. irascor
successio,
-nis I i.q. substitutio in locum alterius A in hereditate B in
regno vel imperio 1 c.gen. a obi. b subi. 2 sine gen. C in administratione
episcopatus II i.q. suboles, proles III i.q. origo IV i.q subsidium
V i.q. mutatio VI i.q. ordo, series
® successive = per successionem
Appendix 1, 5 Gertz S
successor,
-is de eo qui in alterius locum succedit I generatim II speciatim
de successione A regum 1 c.gen. a obi. b subi. 2 sine gen. B
episcoporum
successus,
-us 1 i.q. prosper eventus a c.gen. b sine gen. 2 i.q. mutatio;
Gertz S 231, 18 (< succedo Georges) condicio vitae ? RH; Gertz
M: successus = possessiones feliciter comparatæ; successu
temporis/temporum = tempore RH0
succîdo,
-cîdi, -cîsum, -ere i.q. cædo, subseco 1 c.acc.
2 abs.
succingo,
-xi, -ctum, -gere i.q. vestes cingulo, adstringo et colligo
succinctus, -a, -um 1 proprie
i.q. accinctus, præcinctus 2 translate a i.q. stipatus,
iuvatus b i.q. præditus c i.q. expeditus, liber; Gertz M
= compendiosus = fructuosus
® succincte/succinctim
= breviter
succino,
-cinui, -centum, -cinere i.q. cano 2 i.q. insusurro
succlamatio,
-nis i.q. actio succlamandi, vociferatio
succlamo,
-avi i.q. assentiendo acclamo
succresco,
-vi, -tum, -scere 1 proprie i.q. ab imo cresco (de plantis) 2
translate i.q. augeor, originem traho
succumbo,
-bui, -bitum, -mbere i.q. cedo, me subicio 1 c.dat. 2 abs.
succurro,
-ri, -sum, -rere 1 i.q. occurro, consulo, medeor 2 i.q. in mentem
venio
‡succursus, -us i.q.
auxilium, subsidium
succutio,
-ssi, -ssum, -tere i.q. adduco
sucula,
-æ i.q. porculus, porcellus
sucus,
-i m. i.q. humor, liquor aliquid habens crassitudinis vel lentitudinis
1 generatim de variis escis vel potionibus 2 speciatim de philtro
sudes,
-is f. 1 i.q. palus, vallus 2 i.q. lignum, trabs;Georges:sudis,
-is; ripa erat acutis sudibus munita Caesar
sudo,
-avi i.q. sudorem emitto
sudor,
-is i.q. humor per cutem animalis erumpens 1 labore 2 metu 3 morbo
sudus,
-a, -um i.q. clarus, perspicuus, serenus 1 proprie 2 translate
i.q. nobilitas 204, 15 sanguis
suesco,
-vi, -tum, -scere i.q. consuesco, soleo
suetus, -a, -um de consuetudine
alicuius rei
suffectio,
-nis i.q. substitutio
sufficio,
-feci, -fectum, -ficere 1 i.q. satis sum, suppedito a c.dat. b
c.inf. c sequitur quod d sequitur ad e nude 2 i.q.
in locum alterius pono, substituo a de antistite b de rege 3
i.q. iuvo, adiuvo c.dat.et abl.; Gertz M = suppeditare (= parare)
suffectus, -a, -um i.q.
subrogatus, substitutus
sufficiens qui vel quod
sufficit; Gertz M = bonus;sufficientia = quantum
satis est;abundantia
sufficienter
i. cum sufficientia
suffigo,
-xi, -xum, -gere i.q. affigo, configo
® sufflare = fr. souffler
Gertz S 415, 30
suffragatio,
-nis i.q. actio suffragandi, commendatio, auxilium
® suffraganeus (episcopus)
= qui archiepiscopo subiectus est Gertz S 317, 7
suffragator,
-is qui suffragatur, suffragium fert 1 c.gen. 2 sine gen.
suffragium,
-i 1 proprie i.q. significatio voluntatis in creandis magistratibus,
legibus iubendis vel abrogandis, reis iudicandis sim. a c. gen.
vel pron.poss. 2 translate a i.q. existimatio, voluntas, favor
b i.q. auxilium; Gertz S suffragium sanctorum 162, 31
suffragor,
-atus sum, -ari i.q. prosum, suffragium fero; Gertz S 164, III,
10 = intercedere
suffultus,
-a, -um i.q. fulciendo suspensus, sustentatus
suffundo,
-di, -sum, -ndere i.q. infundo, aspergo 1 proprie i.q. liquorem
immitto 2 translate
suffusus, -a, -um i.q. aspersus,
inspersus 1 proprie 2 translate
suggero,
-ssi, -stum, -rere 1 proprie i.q.subministro, subinde præbeo,
suppedito 2 translate a i.q. moneo, suadeo b i.q. subicio, efficio;
Gertz S suggerere = monere, hortari 197, 12 ;persuadere = contra
dicere ? (teutonice einwerfen)
suggestus, -a, -um i.q.
locus eminens n. pl. (nostra lingua `tinghøj´, teutonice
`Thinghügel´); Gertz M suggestum = cancelli (teutonice
Gitter) qui laicos et clericos dividunt > locus eminens et
cancellatus ubi praedicator Christum pràedicat (teutonice
:die Kanzel)
suggestio,
-nis i.q. actio aliquid consulendi, consilia clandestina; Gertz
S = (ad)hortatio
® suggrunda Gertz M =
corona navis; RH = proiectura tecti super navem = etiam
velarium pro sole et pluviâ;etiam vide velamen
(danice solsejl)
suggestus,
-us i.q. locus eminens ex terra aliave materia suggesta
® suggrunda (< sub+grunda;
grunda = tectum) etiam subgrunda quod vide supra
sugillatio
vel suggillatio, -nis i.q. contumelia, ignominia
sugillo
vel suggillo, -avi i.q. lædo, contumelia afficio
suillus,
-a, -um i.q. ad suem pertinet f.pl.174, 18 carnes
sulco,
-avi i.q. navigo; Gertz S sulcare = lacerare 426, 33
sulcus,
-i i.q. vestigium aratri, fossula in longum vomere impresso ducta
*sum,
-fui, -esse I i.q. existo(vi non debilitata) II i.q. licet III
i.q. absum 36, 9 insula non longe est IV vi debilitata A c.dat
1 possessivo 2 finali B c.gen. C c.abl. D copula 1 generatim 2
c.gerundivo a pro fut.inf.pass.(omittitur e.g. 31.13 b pro fut.
indic.pass. c pro imperf.coni. 3 c. particip.fut. (infinitivus
semper omittitur, e.g. omittitur fuisse 86, 2) a ind. b coni.
formæ:
semel legitur fuerunt, passim fuere; notiones fuisse i.q. esse,
fui i.q. sum, furim i.q. sim, fueram i.q. eram, fueram c.perf.part.
pro imperf., fuissem i.q. essem, fuero i.q. ero; fore 1 i.q. esse
(c.gerund. 245, 14) cf. affore i.q. adesse 39, 2, forem i.q.
essem, forem i.q. fuissem 2 i.q. fieri, forem i.q.fierem 157,
1, futurus, -a, -um 1 adi. a generatim b sensu hypothetico 2 subst.n.
de rebus futuris ;syntactica futurum ut, fore ut
summa
vide post supremo: summus, summe, summa
summatim
i.q. in summa, breviter
® summisse adv. =
submisse quod vide Gertz M/RH
® summitas = cacumen/culmen
(montis) Gertz M/RH
summopere
i.q. maxime, vehementissime
summoveo,
-vi, -tum, -vere 1 proprie i.q. amoveo, dimoveo, repello 2 translate
sumo,
-psi, -ptum, -ere i.q. capio, suscipio, induor 1 corporea 2 incorporea
sumptio,
-nis i.q. actio sumendi
sumptuosus,
-a, -um 1 de eo quod magno sumptu et multa pecunia fit 2 de
hominibus qui sumptus præter rationem faciunt
sumptus,
-us de pecunia quæ impenditur 1 c.gen. vel pron.poss. 2
c.adi. 3 nude; Gertz M = commeatus RH
suo,
-i, -tum, -ere i.q. acu et filu vel fune aut nervis duarum rerum
oras connecto, consuo
supellex,
-ctilis f. [nom.sing. nonnisi 516, 9, abl. sing. ctile] i.
domesticum instrumentum quod neque argento aurove neque vesti
adnumeratur
super I
c.acc. A de relatione locali nonnisi c. verbis movendi
B i.q. ante, præ in comparatione C i.q. præter, de
iis rebus quibus alia adduntur II c. abl. A de relatione locali
B indicat res et personas ad quas attinet actio verbalis vel subst.;
Gertz M super currus = curribus; super regnum regendum
constituere, super regnum firmare, constituere ;super = contra
;super = erga ; super = de (aliquo) dolere, gratias agere super
aliquo; super aliquo pignus ponere = pignore certare cum aliquo;
super omnes sortem mittere ;iurare super reliquias ;iurare super
pacto
superabilis,
-e de eo qui superari potest
® super(h)abundare
= valde abundare
superaddo,
-didi, -ditum, -dere i.q. addo supra
superbia,
-æ i.q. nimia animi elatio, arrogantia, fastus
superbus,
-a, -um i.q. nimis elatus, arrogans, fastosus
superbe i.q. elate, cum
fastu
supercillium,
-i i.q. fastus, superbia, severitas 1 c.gen. 2 c.adi. 3 nude
superduco,
-xi, -ctum, -cere de patrefamilias qui priore uxore mortua filiis
prioris matrimonii novercam concubinam inducit; Gertz M uxorem
superducere = novercam filiis filiabusque superducere
® supereffluere = valde
abundare Gertz M
® superexaltare = superexaltat
misericordia iudicium Georges/ Gertz M
® superficialis = levis,
simulansGeorges/ Gertz M
superficies,
-i f. 1 proprie de eo quod super faciem alicuius rei est 2 translate
superfluitas,
-tis i.q. nimia abundantia, redundantia
superfluo,
-xi, -ere i.q. fluendo madefacio
superfluus,
-a, -um i.q. exundans;superflue adv.
superfusus,
-a, -um i.q. supra fusus
supergredior,
-ssus sum, -di i.q. supero 1 c.acc. et abl. 2 c.acc.
superiaceo,
-ere i.q. supra iaceo
superiacio,
-ieci, -iectum, -iacere i.q. superpono, superextendo 1 c.acc.
et dat. 2 sine dat.
supernans,
-tis i.q. supernatans
supernus,
-a, -um 1 sensu locali de eo quod supra est n.pl. substantive
2 i.q. superus, cælestis a substantive n.pl. b adiective
superne 1 i.q. supra 2
i.q. sursum 3 i.q. desuper
supero,
-avi i.q. superior sum, vinco I intransitive II transitive A
proprie 1 i.q. vinco (in re militari) a c.abl. b sine abl. c abs.
2 i.q. convinco 3 i.q. transcendo, supergredior, evado B translaten
1 de hominibus 2 de rebus 3 i.q. qualitate aliqua vel magnitudine
superior sum, præsto 4 i.q. assequor, consequor,
ex fuga retraho
superatus, -a, -um de eo
qui victus est
® superpellicium = (<
pellicius, -a, -um) pallium chori RH/ Gertz M
superpono,
-sui, -situm, -nere i.q. impono
® superruere = vehementer
irruere
supersedeo,
-sedi, -sessum, -ere i.q. cesso ab aliqua re, abstineo 1 c.inf.
2 abs. i.q. alicui dictoaudiens non sum, maneo
superstes,
-itis I proprie de eo qui post mortem alterius superest et supervivit
A substantive 1 c.gen. 2 c.dat. 3 nude B adiective II translate
superstitio,
-nis I proprie A generatim i.q. opinio fabulosa, credulitatis
error B speciatim de religione non Christiana 1 populorum septemtrionalium
a c.adi. b nude 2 populorum Græcorum et Latinorum II translate
i.q. adoratio, veneratio
superstitiosus,
-a, -um i.q. superstitione imbutus
supersto,
-steti, -stare de eo quod in superficie alicuius rei est vel videtur,
supra aliquid sto
supersum,
-fui, -esse 1 i.q. reliquus sum, resto 2 i.q. superstes sum,
supervivo a c.dat. b sine dat.
superus,
-a, -um i.q. in superiore parte positum est 1 sensu locali de
iis quæ in terra atque inter homines fiunt cum de inferis
sermo est 2 de dis [gen.pl. nonnisi superum] a substantive
b adiective
superior, -us qui supra
est I adi A de loco B de condicione 1 c.abl. a respectus b comparationis
2 sine abl. C de tempore i.q. prior D de iis quæ supra dicta
vel commemorata sunt II substantive A de loco B de condicione
C de tempore vel de iis quæ supra dicta vel commemorata
sunt 1 m. pl. 2 n.pl.
superius i.q.
antea.supra
® supra =
super (sacramenta iurare); supra quam = magis etiam quam; suprastare
= stare supra
supremus,
-a, -um 1 proprie de loco i.q. summus a subst. n.pl. b adi. 2
translate a de tempore speciatim de iis quæ ad mortem attinent
vel pertinent b de gradu i.q. ultimus c i.q. intimus
supremo i.q.
denique
summus,
-a, -um I proprie de loco A adi. B subst. 1 n.pl. a c.gen. b
sine gen. 2 n.sg. II translate de gradu A adi. 1 de animantibus
2 de rebus B subst. m.pl.
summe
i.q. maxime
summa, -æ I proprie
de collectione seu quantitate rerum quæ numerantur A de
numero B de pecunia 1 c.gen. 2 c.adi. 3 nude II sensu latiore
de capite cuiusquam rei A c.gen. B nude; Gertz S summa (celorum)
102, 14 scholastice :principia RH
® super: iuncturae : cum
acc.:intellegere super aliquem = curare aliquem : animum attendere
ad; super aliquem misereri et similia = erga ; super aliquem orare;super
aliquid gaudere = de
® superaddere = subiungere,
subicere Gertz S 282, 64; = superinicere 153, 74
® superaffigere Gertz
S 101, 1 = insuper affigere
® superducto supercilio
= super eo subducto supercilio Gertz S 79, 3
® supereffluere = abundanter
evenire Gertz S 103, 18
® superhabundare = magis
abundare Gertz S 231, 16
® superimminere = inclinare
super Gertz S 118, 25
® superimponere = super
aliquod imponere Gertz S 126, 5; = imponere 390, 11
® supernus = divinus
vel caelestis ;superna = caelestia/caelum ;superni = superi Gertz
S
® superpellicium id est
vestis propria canonicorum regularium longas manicas habens ac
pæne talaris quæ supra tunicam laneam gestabatur
Gertz S 357, 27
supervacuus,
-a, -um i.q. supervacaneus, inutilis 1 adi. 2 subst. n.sg. (c.inf.)
supervacue i.q. supervacaneo,
inutiliter
supervenio,
-i, -tum, -ire I pro subi. homines A i.q. accedo, advenio 1 c.dat.
2 nude B i.q, ex inopinato advenio C de iis qui subito adsunt
nocendi causa 1 c.dat. 2 c.abl. 3 c. præp. 4 nude II pro
subi. res A corporeæ 1 i.q. succedo 2 i.q. afferor 3 de
re militari B incorporeæ
superventus,
-us m. i.q. actio superveniendi
supinatus,
-a, -um i.q. inversus
supinus,
-a, -um i.q. in posteriorem partem flexus, reclinis, reclinatus
1 c.verbis movendi 2 de iacente
suppar,
-is i.q. prope æqualis, pæne par
suppedito,
-avi i.q. præbeo quod satis est, abunde subministro
suppeto,
-ivi, -itum, -ere i.q. in promptu sum, supersum, adsum 1 pro subi.res
corporeæ a c.dat. b c.ad 2 pro subi. res incorporeæ
® supplantatio = fraus
simulationis Georges Gertz S 114 4
supplementum, -i
1 in re militari de certo militum numero qui in locum eorum qui
desunt sufficiuntur a c.gen. b nude de aliis rebus i.q. auxilium
suppleo,
-vi, -tum, -re i.q. numerum alicuius conventus sim. augeo
supplex,
-icis 1 proprie de eo qui flexis genibus submisse aliquid petit
2 translate de rebus
suppliciter
i.q. humiliter, abiecte
supplicatio,
-nis i.q. actio supplicandi, precatio
supplicium,
-i I proprie i.q. poena capitalis aut quæcumque animadversio
gravior et cruciatus A c.gen. B c.adi. C nude II translate i.q.
mors, calamitas
supplico,
-avi i.q. oro, deprecor, demisse peto 1 c.dat. 2 sine dat.
suppono,
-sui, -situm, -nere i.q. subicio, subdo
supprimo,
-pressi, -pressum, -primere 1 proprie i.q. premendo deicio; in
imagine: 34, 12 senectus proprio in ruinam pondere suppressa devergit
2 translate i.q. celo, obscuro, occulto a c.abl. b sine abl.
® supprior = prioris minister
et vicarius Gertz S 314, 19
supputatio,
-nis i.q. actio supputandi
supputator,
-is de eo qui supputat
supputo,
-avi i.q. enumero, computo, rationes ineo
supra
I adv.A de iis quæ antea commemorata sunt B de gradu, sequitur
quam II præp. c.acc. A de loco B de gradu C de tempore
supradictus,
-a, -um i.q. superius dictus 1 subst.n.pl. 2 adi.
suprapositus,
-a, -um antea dictus
sura,
-æ i. membrum inter genu et pedem porrectum
surgo,
-rexi, -rectum, -gere i.q. me erigo, orior, Gertz S surgere in
regnum = thronum conscendere 127, 9
surrepo
vide subrepo
surripio,
-ripui, -reptum, -ripere 1 i.q. adimo, eripio 2 i.q. spatium viæ
præcipio
surrogo,
-avi i.q. sufficio, substituo
sursum
de motu in locum superiorem
sus,
-is g.c. nomen animalis
susceptio,
-nis 1 i.q. actio suscipiendi 2 i.q. auxilium, subsidium
® susceptor = qui monachos
benigne suscipit
suscipio,
-cepi, -ceptum, -cipere I i.q. assumo A res corporeas 1 homines
i.q. accipio, recipio a c.abl. b c.adv. c nude 2 res B incorporalia
II i.q.accipio A res B incorporalia III i.q. subeo, sustineo IV
i.q. facio, committo V i.q. adeo, ineo, ingredior VI i.q. exaudio
VII i.q. procreo, tollo; Gertz M suscipere = levare ex/de fonte
baptismatis; suscipere = accipere Christianitatem; tributum suscipere
= accipere;mortem suscipere = mortem pati Gertz M/RH
susceptus, -a, -um substantive
m.pl. i.q. hospes
® suscitator qui de mortuis
(re)suscitat Gertz S 385, 3
suscito,
-avi 1 i.q.excito, surgere facio (de eo quem animus reliquit)
2 i.q. moveo 3 i.q.procreo
suspendium,
-i i.q. suspensio per laqueum collo iniectum
suspendo,
-di, -sum, -dere 1 proprie a generatim i.q. in alto ligo ut pendeat
b speciatim i.q. appendo obstricta gula occidendi causa 2 translate
a i.q. interrumpo, differo b i.q. incertum reddo c i.q. suspensum
teneo, cohibeo; Gertz S 16, 14 ab officio suspendere = magistratum
abrogare
suspensus, -a, -um 1 de
animo sollicito vel anxio 2 de eo qui vel quod leviter imprimitur
nec toto pondere gravat (app. leve vestigium) 3 i.q. retentus,
sustentus
suspensio,
-nis i.q. actio suspendendi
suspicio,
-spexi, -spectum, -spicere i.q. sursum aspicio 1 trans. 2 intrans.
suspectus, -a, -um de eo
de quo suspicionem habemus I adi. A de hominibus 1 c.gen. 2 c,
dat. 3 c.abl. 4 nude B de rebus C de incorporalibus II subst.
m.pl.
*suspicio, -, -nis i.q. actio
suspicandi, incerta opinio de malo 1 c.gen. a subi b obi. 2 sine
gen.
suspicor,
-atus sum, -ari 1 i.q. suspicionem habeo alicuius mali, vereor
2 i.q. opinor, puto
suspirium,
-i i.q. actio suspirandi, suspiratio 1 c.gen. 2 c.adi 3 nude
suspiro,
-avi i.q. suspirando desidero, opto
‡sustentamentum, -i i.q.
fulcimentum;sustentator Gertz S 319, 15 = adiutor
sustento,
-avi 1 i.q. fulcio, sustineo 2 i.q. alo, victum præbeo 3
i.q. sumptus tolero 4 i.q. perfero
*sustineo, -ui, -ere I trans.
A proprie i.q. sustento, fero B translate 1 de certamine et in
re militari 2 de rebus incorporeis II intrans. A c.inf. i.q. in
animum induco B nude; Gertz M sustinere = expectare, opperiri
® sustinentia = indulgentia
Gertz M/RH
susurrus,
-i m. i.q. murmur, occultus sermo
sutilis,
-e i.q. assutus, consutus
*suus, -a, -um pron.poss.
tertiæ personæ I adi. A sensu reflexivo 1 ad subiectum
eiusdem sententiæ refertur a ad subi. grammaticum b ad subi.
logicum 2 ad obi. refertur 3 ad dativum (i. obi.indirectum) refertur
4 ad aliud membrum refertur B pro demonstrativo 1 i.q. eius 2
i.q. eorum C abundat:138, 19 II substantive A nom. pl. B gen.
sing. (sensu obiectivo); su(u)s pro eius Gertz S passim,
vide etiam : se
® sydus = sidus
® syllogismus/ sillogismus
gr.syllogismós i.e. 1 = propositio maior
> 2 propositio minor > 3 conclusio vide etiam sophisma
= captio (teutonice Trugschluß) Gertz M II,
268, 20 syllogismus = sophisma
® syncopare < syncope/syncopa
proprie verbum imminuere; mentis compos non esse, translate
et intransitive Gertz M: imperitia sincopat = imperitia superaturRH
syngraphus,
-i m. i. schedula contrahentium ad pactorum fidem facta 517, 20
® synodus = synodus generalis/estivalis/hiemalis;sancta
synodus;sacerdotale concilium
T
taberna,
-æ de domibus ubi merces venduntur
tabernaculum,
-i 1 i.q. tentorium a abs. b c.gen. 2 i.q.habitaculum, taberna
tabes,
-is f. 1 i.q. putrefactio 2 i.q. virus 3 de morbo letifero 4
de humore quolibet (plur.)
tabidus,
-a, -um i.q. vanescens, debilis
tabula,
-æ 1 i.q. planca, trabes (navis) 2 i.q. asser (danice `ski´)
3 i.q. mensa 4 i.q. codex (?) 413, 21
Gertz S 375, 3 (< Ducange) tabula
(lignea cuius percussione..convocandi ad matutinas excitabantur
monachi; pulsari etiam solebat cum monachus in extremis esset
ut fratres ad fundendas pro eo preces cogerentur); Gertz M tabula
= tabula altarium/pictura
tabulatum,
-i 1 i.q. superficies tabulis iunctis constrata 2 superficies
varie divisa 204, , 21: de pictura; 404, 36 de calculorum ludo;
Gertz M tabulatum navis = navis constrata (teutonice Verdeck)
® tabulatus-us Gertz
S 89, 12 lapideo tabulatu = opus quadratarium
tabum,
-i 1 proprie i.q. sanies, virus 2 translate i.q. corruptio
taceo,
-ui, -itum, -ere i. silentium ago 1 intr. 2 trans.
tacens, -tis de eo qui silet
tacitus, -a, -um 1 sensu
activo a de eo qui non loquitur b sine verbis c sine strepitu
d clandestinus, clam 2 sensu passivo i. de quo tacetur; Gertz
S 24, hymn.6 = mutus
tacite
i.q. latenter, occulte, secreto
taciturnitas,
-tis 1 i.q. actio tacendi, silentium 2 i.q. condicio eius qui
mutus vel elinguis est 3 i.q. audientia 4 i.q. cessatio, intermissio
taciturnus,
-a, -um i.q. tacitus, silens
tactus,
-us i.q. actio tangendi, contrectatio
tædæ,
-arum f. i.q. nuptiæ
® taenia = Georges: Kopfbinde
> Band > metonym. Bandwurm vide lumbriculus > lumbri;
Ducange: tæniolæ, etiam tineola =vermiculus Gertz
S 242, 11 RH
tædium,
-ii i.q. fastidium, satietas 1 c.gen. 2 nude
tæter,
-ra, -rum 1 spectat ad sensus i.q. deformis, fædus a de
homine b de re 2 spectat ad famam, mores i.q. inhonestus, turpis
a de homine b de re
® talaris tunica i.e.
tunica quae ad talos dependit Gertz S 20, 2
talentum,
-i de mensura monetæ 1 c.gen. 2 nude; Gertz S talentum
fortasse = marca (denariorum) vide libra
*talis, -e de alicuius
rei vel personæ natura (fere i.q. hic: 197, 5) I solum
ponitur A strictius 1 subst. a m. b n. 2 adi. a de homine b de
re 3 c.pron. B latiore sensu vi propria imminuta i.q.
hic II respondet qualis
taliter i.q. tali modo 1
spectat ad iam descripta, præfata 2 spectat ad sequentia
a sequitur oratio directa b sequitur ut
talus,
-i m. de posteriore pedis parte i.q. calx; Gertz S articulus
pedis
*tam de gradu 1 solum ponitur
a ante adi. b ante adv. 2 sequitur quam a ante subst. iuncturæ:
non tam...quam i.q. non modo ...sed etiam b ante adi.
c ante adv. d ante particip. e ante præp.
f ante inf. 3 sequitur enunt.sec.consecutivum a
ut consec. b quod consec. 4 sequitur ut
comparativum 57, 14 5 sequitur sententia relativa
6 sequitur quin
iuncturæ:
tam diu....donec, tam diu....quousque, tam diu....quoad; Gertz
M: tam....sicut = æque ...atque;tam quam = cum...tum/et...et
*tamen particula adversativa (secundo loco ponitur)
tertio loco ponitur e.g. 81, 2 1 antecedit quamquam
2 antecedit licet 3 antecedit etsi 4 antecedit
tametsi 5 antecedit cum 6 antecedit enunt.prim. coniunctivum
: esto, fugam finxerint ; ante tamen...incident
45, 24 7 antecedit particip. 8 cum particip. 245,
16: spe tamen dubia...metum vincente 9 i.q. ceterum
iuncturæ:
nec..tamen, si tamen, nullo tamen, ne tamen; et tamen...no...modo,
sed etiam; verum tamen
*tametsi coniunctio concessiva
I cum forma verbali A c. coni. 1 præs. 250, 34 (=etiamsi)
2 imperf. (241, 33 = etiamsi) 3 perf. (nisi fut.exact. ind.)
4 plusqu. (509, 13 =etiamsi) B c.indic. II cum forma nominali
A c. part.perf. B c.adi
*tamquam I vi comparativa
A nomina iunguntur i.q. ut B c.particip. 1 præs. 2 perf.
3 fut. C c. coni. i.q. tamquam si (167, 5 plusqu.perf. pro imperf.)
D alternat part.et coni. 56, 30 II vi comparativa vanescente
i.q. pæne, fere III vi causali 26, 1 e.g., IV
abundat (nisi sensu causali accipiendum est 102, 30)
*tandem particula temporalis
(primo, secundo, tertio loco ponitur) 1 i.q. denique
(additur diu 380, 37, sero 536, 4) 2 i.q. deinde 3 i.q. aliquando
tango,
-tetigi, -tactum, -tangere 1 i.q. mano tracto 2 i.q. attingo,
adiacio de locis 3 i.q. propinquus sum, de affinitate 4 i.q.
commoveo 5 commemoro, perstringo 6 i.q. ico
tantopere
i.q. adeo
tantulus,
-a, -um i.q. tam parvus
*tantus, -a, -um de quantitate
i.q. tam magnus, de qualitate i.q.tam præclarus sim. (435,
34 i.q. tam bonus, 57, 1 i.q. tot) I respondet quantus
A sequitur quantus 1 m. 2 f. 3 n. a acc. (tantum...quantum)
b abl. (tanto...quanto) B antecedit quantus 1 quantum...tantum
2 quanto...tanta 3 quanta...tantum 4 quantum...tantam 5 quanto...tanto
II omittitur quantus A subst.(n.) 1 pro subiecto 2 pro
obiecto 3 accus. (gradum indicat) 4 gen.pretii 5 abl. 6 antecedit
in ; i.q. adeo in tantum....abundabat B adi. 1 sequitur
ut enunt.sec.consecutivum 2 sequitur quod 3 sequitur
enunt. sec relativum cum negatione 99, 3 C adv i.q. solum
; non tantum..sed etiam, nec tantum..sed etiam, non tantum ...verum;
Gertz M tanti = tot;tantum ut = æque ac
tarditas,
-tis i.q. cunctatio, mora 1 c.gen. 2 abs.
tardo,
-avi i.q. moror
tardus,
-a, -um i.q. lentus, segnis 1 de hominibus 2 de rebus 3 de incorporalibus
tarde i.q. lente, segniter(nonnisi
comparativo.)
Tartara,
-orum n.pl., Tartarus, -i m. < græce
tartareus,
-a, -um i.q. inferus
taurinus,
-a, -umi.q. ad taurum spectans, tauri
taurus,
-i nomen animalis (bestiæ)
® tavillæ (vide
taenia) Gertz S 242, 11
® taxilli = tali/tesseræ
:ludere ad taxillos Gertz M
taxo,
-avi i.q. considero, decerno, redimo; Gertz M = æstimare
quanti pretii sit
® tecna < gr.techna
= versutia/calliditas
tegimen,
-inis i.q. umbraculum navis (nostra lingua `solsejl´, teutonice
`Sonnensegel´)
tegmen,
-inis i.q. tegimen 1 de vestitu diversi generis 2 de armis varii
generis 3 de instrumento lecti i.q. pallium 4 i.q. umbracula navis5
i.q. involucrum 6 i.q. tectum
*tego, -xi, -ctum, -gere i.q.
defendo, occulto, turpem rem honesta specie tego 1 de armis 2
de vestitu simulato, falso 3 i.q. occulto 4 de mortuis 5 de incorporalibus
6 de exornatione templorum 7 translate
tectus, -a, -um i.q. defensus,
munitus, occultatus 1 adi. a de deo in animal marinum mutato
b de homine armis defenso, munito c de rebus d de incorporalibus
2 substantive n. i.q. domus vel superior pars domus, fastigium
a proprie fastigium, exterior pars tecti, tectum stramineum b
interior pars tecti c i.q. domus
tela,
-æ i.e. textura, opus textile 1 actio texendi 2 de eo quod
textum est a de araneo (in similitudine) b de opere textili
tellus,
-ris f. i.q. terra 1 i.q. orbis telluris 2 terra, continens (opp.
mare) 3 i.q. solum, interior pars terræ 4 i.q. regio, patria
*telum, -i i.q. instrumentum
bellicum 1 proprie 2 translate
iuncturæ
verbales 1 pro subi.:cadere, madere, stridere 2 pro obi.:abicere,
congerere, conicere, contorquere, cudere, destituere, emittere,
evitare, excipere, excutere, hebetare, iacere, iaculari, inicere,
inserere, librare, mandare, pellere, rotare, temnere, tentare
3 ponitur in dat. cedere 4 ponitur in abl. appetere, concurrere,
configere, incessere, perire, perstringere, petere, traicere
temerarius,
-a, -um i.q. inconsideratus, audax 1 adi. 2 subst.
temeratio,
-nis i.q. violatio
*temere i.q. audacter, impudenter,
inconsulte
*temeritas,
-tis inconsiderantia, audacia
temero,
-avi i.q. constupro, violo 1 de amoribus 2de sacrilegio
temno,
-psi, -ptum, -nere i.q.contemno, sperno, non afficior
temo,
-nis m. i. pars currus qua trahitur [danice `vognstang´,
teutonice `Deichsel´)
temperamentum,
-i de eo quod mixtum est 1 proprie de compositione potionum vel
ciborum a de potione medicata b de philtro c de cerevisia d de
esca artificiose apparata 2 metonym.de machinis 3 translate a
de legibus i.q. mediocritas, clementia, lenitas b i.q moderatio,
continentia
temperantia,
-æ i.q. abstinentia, continentia, constantia
temperies,
-ei 1 proprie de tempestate 2 translate de animi moderatione,
constantia
tempero,
-avi i.q. apparo, lenio, guberno 1 trans. a de cibo b i.q. moderor,
lenio c i.q. coerceo, guberno 2 intrans. a c.dat. b c.dat et ab
c sequitur ne d sequitur quo minus e omisso
dat., sequitur quo minus f i.q. abstineo g i.q. parco
temperatus, -a, -um i.q.
moderatus
temperanter i.q. decenter
*tempesta, -tis 1 i.q. tempus
2 i.q. vis ventorum, procella 3 translate a de bello b de aliis
tempestivus,
-a, -um i.q. opportunus 1 de iis rebus quæ in tempore fiunt
i.q. aptus (c.dat.)
tempestive i.q. opportune
templum,
-i i.q. ædificium sacris usibus destinatum I de ecclesiis
Christianis A generatim B speciatim de singulis templis 1 adi.
locum indicat: 266, 10 templum in fundo Sleswicensi 2 nude II
de delubris paganorum
® temporalis (opp. eternus)
Gertz S 81, 23; temporalia (neutr.plur.) = bona ad tempus Gertz
S 15, 11 RH
temporaneus,
-a, -um i.q. tempestivus
® temptatio (= temptamen/temptamentum)
ab Augustino; Gertz S 315, 1 = res adversae
1*tempus, -oris 1 c.gen. 2
nude; Gertz S 103, 13 = opportunitas RH ( Gertz = dilatio); Gertz
M primo tempore = prima vice;temporis vice = temporum processu/successu
2 tempus, -oris n. de superiore
capitis parte
temulentia,
-æ i.q. ebrietas
temulentus,
-a, -um i.q. ebriosus
temulenter i.q. ebrie
tenaculum,
-i i.q. retinaculum, vinculum quo aliquid tenetur
tenax,
-cis de eo qui vel quod firmiter hæret, constanter retinet
I proprie A c.gen. B c.abl. C nude II translate A generatim 1
c.gen. 2 nude B speciatim i.q. parcus, avarus
tenaciter i.q. cum tenacitate,
arte, firmiter
® tenêre = etiam
ratum habere Gertz M aliquid /parum de promissione tenere
= observare;teneri = debere vide subtus
tendo,
-tetendi, -tensum, -tendere I proprie A i.q. extendo, exsero,
explico 1 de homine 2 de rebus B i.q. iter dirigo, pergo 1 c.acc.
2 additur terminus C i.q. porrigo D i.q. tenaculum tendo
II translate i.q. compono
® teneritudo = teneritas/mollitia
vide etiam subtus
tensus, -a, -um i.q. extentus
tenebræ,
-arum 1 proprie i.q. privatio luminis a de nocte b de vi magica
c de carcere 2 translate
teneo,
-ui, -ere I c.singulis obiectis A pro obi. animantia 1 homines
a proprie i.q. amplector, deprehendo b translate c.abl. et gen
(nonnisi passive) i.q. afficior ; pro subiecto incorporea : 58,
8: Theutonum familias æqua servitus teneret; obligatus sum::
dicta factis æquare tenetur; sepulchro servo: corpus tenere
[documentatione incorrecta RH] 2 bestias i.q. suspensum
teneo B pro obi.res 1 corporeas a i.q. manu teneo b i.q. possideo
c i.q. contineo, consto ex d i.q. suspensum teneo e i.q. revinctum
teneo f i.q. obtineo, occupo (generatim) g i.q. pervenio ad (de
certamine equestri) 2 incorporeas a i.q. obtineo, occupo b i.q.
habeo c periphrastice d i.q. capio, traho e i.q. persto in f de
fato g de navigatione II c.duobus acc. (vel nom.) A c.adi. B
c.part.perf. c c.part præs.; Gertz S teneri = esse 82, 13,
= debere 191, 10
tener,
-a, -um I adi. A de animantibus 1 de prima ætate a hominum
b bestiarum 2 de humani corporis partibus i.q. mollis, gracilis
(in bonam partem) 3 de moribus delicati hominis i.q. mollis,
enervis B de rebus 1 corporeis i.q. debilis, tenuis 2 incorporeis
II substantive A m.sg. b n.pl.
teneritudo,
-inis i.q. teneritas, mollities 1 de ætate i.q. iuventus
2 i.q. mollities
tenor,
-is 1 i.q. ordo, series, continuatio a in re militari b de consecutione
rerum 2 i.q. argumentum 3 i.q. institutum; Gertz S 145, 22 =
observatio (iustitiæ), 408, 15 = continentia (orationis),
423, 4 textus (? RH)
tentamentum,
-i i.q. sollicitatio, tentatio 1 c.gen. 2 sine gen.
tentatio,
-nis i.q. experimentum
tento,
-avi i.q. experior, periculum facio, aggredior I proprie A pro
obi. homines 1 c.abl. 2 sine abl. B pro obi. res 1 corporeas a
i.q. invado b i.q. aggredior c i.q. infesto d i.q. molior,
movere conor e i.q. scrutor f i.q. appeto g i.q. experior h
i.q. tracto 2 incorporeas a i.q. appeto b i.q. gero c i.q.
experior, sollicito d i.q. conor aa c.acc. bb c.inf. II
translate i.q. experior, exanimo, sollicito A c.acc. et abl. B
sine abl.
tentorium,
-i 1 i.q. tabernaculum 2 i.q. umbraculum
tenuis,
-e I proprie A i.q. tener, gracilis 1 de hominibus 2 de rebus
B i.q. exiguus, parvus C i.q. liquidus (opp.crassus)
D i.q. rarus II translate A i.q. exiguus, parvus B i.q. hebes,
tardus C i.q. levis D i.q. vilis, parvi pretii E i.q. humilis,
inops, pauper
tenuiter
i.q. parum
tenuitas,
-tis i.q. debilitas
tenus
(ante subst. ponitur) 1 i.q. usque ad : c.abl. 2 i.q.
per (?) 368, 2; Gertz S 83, 13 nomine tenus = verbo; Gertz M solo
tenus urbem prosternere;verbo tenus = ad verbum;corde tenus =
memoriâ tenere;fine tenus = postremo
tepens
i.q. tepidus
tepidus,
-a, -um i.q. teporem habens
ter
1 sensu strictiore i.q. tribus vicibus 2 latiore sensu e.g.
ter valide (i. validius vel validissime)
terebrum,
-i i.q. terebra, instrumentum quo ligna perforantur
teres,
-tis i.q. oblongus simul et rotundus
tergeo,
-si, -sum, -gere i.q. abstergeo
® tergiversatio = retractatio/recusatio(
Gertz M excusatio) ; teutonice Wendehals = lynx
tergum,
-i I de parte corporis humani vel animalis A sensu strictiore
B sensu proprio evanescente 1 c.gen. 2 abs C periphrastice de
fugientibus D translate E in proverbio 115, 1 nudum habere tergum
fraternitatis inopem II de acie vel exercitus vel classis A generatim
B speciatim de novissima acie
tergus,
-oris n. i.q. corium, pellis, cutis
® terminare = diiudicare
Gertz S 142, 29; Gertz M controversiam terminare
terminus,
-i 1 proprie i.q. limes, de terræ vel maris fine a c. gen.
b sine gen. 2 translate i.q. finis cuiusque rei a c. gen. b sine
gen.; Gertz S termini = fines cf. Danorum termini = Danemarck
235, I, 8, = norma 315, 20; Gertz M terminum imponere causæ
ternus,
-a, -um 1 pl. a distributive b vi distributiva amissa i.q. tres
2 sg. i.q. triplex
tero,
-trivi, -tritum, -terere 1 proprie a i.q. contero, frango b i.q.
sæpius manibus tracto c i.q. calco, frequenter tracto
d i.q. lacero, dilacero e i.q. obscene: nates 118, 19 2 translate
a i.q. carpo, vitupero, contumelia afficio; Gertz S 109, 17
= paenitentia affligere b de tempore i.q. traduco, dego, ago
® tertio = tertia vice;
tertius nobilior = tertius qui nobilissimus est Gertz M/RH
vide etiam subtus
tritus, -a, -um i.q. contribus,
vulgatus, solitus
*terra, -æ 1 de superficie
terræ i.q. solum, humus 2 de interiore terræ parte
3 opp. mare sim. 4opp. aer, 5opp cælum 6 i.q. regio a sg.
b pl.; Gertz S 91, 10 terra mater (= haec terra, quam matrem
appellamus Liv.)
® terrefacere =terrêre
terrenus, -a,
-um I proprie A de eo quod est e terra, terreus B de eo quod
in terra fit, i.q. terrester II translate de hominibus vel humanis
rebus dis vel rebus divinis oppositis A subst. B adi.
terreo,
-ui, -itum, -ere i.q.terrorem inicio 1 act. a c.acc. b c.acc.
et abl. 2 pass. c.abl.
territus, -a, -um i.q.
terrore affectus (c.abl.)
terrester,
-ris, -re i.q. ad terram pertinet I proprie A adi. B subst.
II translate A adi. B subst.
terreus,
-a, -um de eo quod e terra est i.q. terrenus
terribilis,
-e i. qui timetur, formidabilis
terriculamentum,
-i i.q. spectrum terrorem incutiens, terricula
® terrifice = terribiliter
(late) = quod metuendum est RH.
® terrigena-ae = terra
ortus/natus Gertz S 81, 2(Augustin.de civ.dei) aliter Lucr.et
Val.Flacc.
territo,
-avi i.q. terreo
territorium,
-i i.q. ager qui oppidum cicumdat
terror,
-is i.q. magnus timor 1 c.gen. 2 sine gen.
*tertius, -a, -um i. numerale
ordinis de eo qui post secundum venit
tertium i.q. tertia vice
tertio i.q. tertia vice
® tescua/tesqua, -orum
sc.loca = loca deserta Gertz M/RH cf. russ.
datscha = country house, na datsche = in campis
tessera,
-æ i.q. cubus osseus vel ligneus punctis distinctus quo
in alveolum iacto luditur
testa,
-æ i.q. catinus
® testamentarius, -a,
-um = ad testamentum pertinens ;subst. testamentarius =
1 scriba testamenti, 2 qui testamenta falsa scribit (><
falsarius = qui testamenta commutat) Gertz M/RH
testamentum,
-i i.q. declaratio ultimæ voluntatis 1 c.gen. 2 sine gen.
testimonium,
-i i.q. testatio, testificatio 1 sensu strictiore de testatione
ore prolata a c.gen. b sine gen. 2 sensu latiore a c.gen.
b sine gen.;testimonialis = testimonia continens GertzM
testis,
-is I proprie de eo qui testimonium dicit II translate A speciatim
de testimonio litterarum 10, 13 testis est Beda, Paulo [Diacono]
teste 238, 7, [Dudo rerum Aquitanicarum scriptor 10, 4 (addidit
RH)] B generatim 1 c.gen. 2 sine gen.
*testor, -atus sum, -ati
1 i.q. testis sum, ostendo, testimonio sum a pro subi. animalia
b pro subi corporalia 2 i.q. affirmo, profiteor 3 i.q. testes
invoco, adhibeo
testudo,
-inis 1 in re militari a de militibus conglobatis et scuta scutis
arte iungentibus b de machina lignea subiectis rotis 2 in architectura;
Gertz M testudinatus = testudine praeditus
testula,
-æ i.q. parva testa
® tetramenon Gertz S
165, V, 3 proposuit: = quadriennium; RH = vis quadruplex
tetras,
-dis f. i.q. numerus quaternarius, quaternio
texo,
-ui, -tum, -ere I proprie i.q. filum filo conserendo conficio,
connecto II translate A i.q. formando facio 1 corporea 2 incorporea
B i.q. dolose aliquid facio, machinor
textilis,
-e i.q. texendo factus
thalamus,
-i m. 1 proprie i.q. cubiculum a sponsæ b sponsorum 2
translate a i.q. nuptiæ b i.q. pelicatus [pelex = concubina
RH]
theatrum,
-i i.q. ædificium ad ludos scenicos spectandos factum
® theca (ossium) = arca/scrinium
(< capsula scortea RH)
® theoloneum = portorium
Gertz M/RH alia: teloneum/toloneum (tolonearius
= pôrtitor) > tonolêum > gallice: tonlieu, teutonice
Zoll Gertz M/RH
® theorema = consideratio
Gertz M
thesaurus,
-i m. 1 proprie acervus vel collectio rerum pretiosarum quarumcumque
2 translate
® thimiama-atis (thymiama)
ad turificationem adhibitum RH Gertz S 244, 17
thorax,
-cis m. 1 de toto illo corporis spatio quod duodecim costis utrimque
circumscribitur 2 de munimento pectus tegente
® thronus = tronus
® thuribulum = turibulum
tibia,
-æ (tybia) 1 i.q. os cruris exterius 2 i.q. crus 3 i.q.
instrumentum musicum teres et foraminosum ligula inflatum
tibicen,
-inis m. de eo qui tibia canit
tignum,
-i i.q. trabs, asser;RH vide et vectis
tigris,
-is f. i. nomen animalis felini generis, pro fera ponitur
timeo,
-ui, -ere i.q. timorem habeo, metuo 1 c.acc. 2 c.inf. 3 c.acc.c.inf
4 c.acc.c.gerund. 5 abs.; Gertz S 327, 24 timere ab aliquo = aliquem
timere
timesco,
-ere i.q. timeo
timiditas,
-tis i.q. proclivitas ad timorem
timidus,
-a, -um i.q. pavidus I subst. A sing. 1 m. 2 n. B plur. II adi.
timide i.q. pavide
*timor, -is i.q. metus, pavor
® timoratus = timore dei
plenus Gertz S 384, 26
tingo,
-xi, -ctum, -gere i.q. madefacio, inficio
® tirannus vide tyrannus
tiro,
-nis i. q. miles novus et rudis militiæ; Gertz S =adulescens
90, 7, = miles, satelles 112, 10
tirocinium,
-i 1 proprie i.q. tempus militiæ, stipendia 2i.q. ipsi tirones
3 i.q. regnum 42, 8;447, 28; Gertz M : militaris exercitatio
titubo,
-avi i.q. instabilis sum, trepido, vacillo (translate)
ti(y)tulus,
-i 1 i.q. dignitas, fama, honor a c.gen. b c.adi 2 i.q. appellatio,
nomen, subscriptio 3 i.q. causa, prætextus 4 periphrastice;
Gertz M etiam = nobilitas
titulo (sub titulo 201,
11 eius titulo, 340, 12 titulo regis, 370, 8 libertatis titulo)
1 i.q. loco ut 2 i.q. pro, propter 3 i.q. prætextu, causâ
toga,
-æ i.q. vestimentum I virile A generatim 1 c.adi. 2 sine
adi. B speciatim de indumento episcopali II muliebre 194, 35
tolerabilis,
-e de eo quod facile ferri et tolerari potest 1 adiective 2 substantive
tolerabiliter i.q. cum tolerantia,
patienter, facile
‡tolerabundus, -a, -um
i.q. tolerans, patiens
tolerantia,
-æ i.q. actio tolerandi, patientia
tolero,
-avi i.q. patienter fero, perfero, sustineo 1 pro obi. corporalia
2 pro obi. incorporalia 3 c.acc. c.inf.
tollo,
-sustuli, -sublatum, -tollere I i.q. sursum erigo, elevo, extollo
II translate A i.q. procreo, gigno B i.q. aufero, removeo 1
pro obi. corporalia 2 pro obi. incorporalia
tonans > 21,
30 Tonans sc deus
tondeo,
-totondi, -tonsum, -tondere i.q. abscido, amputo, reseco
tonsus, -a, -um de eo cui
coma vel barba resecta est
tonitrus,
-us m. vel tonitruum, -i n. i.q. sonus qui fulmen sequitur, de
fragore quolibet
tonsa,
-æ i.q. remus [< tondeo (sicut tonsilla) ? RH]
tonsorius,
-a, -um ad tonsorem et ad tondendum pertinens
® tonsura < tonsu(o)rare
< tondêre = tonsuram dare = aliquem imbuere
tormentum,
-i i. machina qua tela, sagittæ etc.torquentur sive iaciuntur
® tornator = qui supellectilem
facit < torno
torpedo,
-inis f. i.q. torpor, stupor
torpeo,
-ui, -ere i.q. sensum aut motum amitto, stupore et tarditate corripior
1 de rebus animalibus 2 de rebus inanimis
torpesco,
-ui, -escere i.q. torpere incipio, languesco
torpidus,
-a, -um de eo qui non sentit, torpens
torpide i.q. languide, tarde
torpor,
-is i.q. stupor ex defectu sensus, languor, tarditas
torqueo,
-torsi, -tortum, -ere I proprie A i.q. flecto B i.q. emitto,
iaculor, vibro C i.q. humi aliquem fundo E exerceo II translate
i.q. ango, confundo, vexo A c.acc. et abl. B sine abl.
torquendus, -a, -um substantive
m.pl.
torquis,
-is m. 1 i.q. circulus aureus vel argenteus a collo ad pectus
usque pendens 2 i.q. ornamentum quod in brachiis geritur anuli
formam præbens, armilla
torrefactus,
-a, -um i.q. torridus factus
torrens,
-tis m. 1 proprie i.q. fluvius subito obortus et rapidus 2 translate
torreo,
-torrui, -tostum, -torrere 1 i.q. igne uro 2 i.q. liquefacio
tostus,
-a, -um (subst.n.pl. de cibo 173, 21)
torridus,
-a, -um [< torreo Georges RH] i.q. aridus e nimio calore,
umore carens
torris,
-is m. i.q. lignum semiustum
tortuosus,
-a, -um i.q. multis flexibus sinuosus, flexuosus
torus,
-i 1 i.q. lectus a c.adi b sine adi 2 metonymice fere i.q.
coniugium a c. adi. b nude
torvus,
-a, -um 1 i.q. aspectu terribilis 2 de voce i.q. asper, terribilis
torvum i.q. torviter
tot
i.q. tam multi, tanti I respondet quot II sine responsione
A subst. B adi. 1 c. corporalibus a hominibus b aliis 2 c.
incorporalibus
‡totalis, -e i.q. omnis,
integer;totaliter = plane, perfecte Gertz S 245, 4
*totidem
i.q. æquemulti 1 subst. 2 adi.
*toties i.q. tot vicibus
1 respondet quoties 2 sine responsione i.q. sæpe
*totus, -a, -um I de quantitate
integra A subst. B adi. 1 de hominibus singulis 2 de aliis II
de quantitate discreta i.q. omnis; Gertz M etiam dat.toto
; toti = omnes
® toxica = venenum Gertz
S Appendix 5, 2
trabs,
-is f. 1 i.q. asser, tabula, tignum 2 i.q. scutula
tractabilis,
-e 1 de eo quod tractari vel flecti facile potest 2 translate
i.q. mitis, flexibilis, placidus
® tractatus = scriptum
tracto, -avi
1 proprie i.q. manibus attingo, contrecto 2 translate
a pro obi. homines i.q. ago cum b pro obi. res; tractare = celebrare
Gertz S 309, 6
tractus,
-us 1 proprie i.q. actio trahendi a c.gen. b c.adi 2 translate
de spatio vel parte terræ
traditio,
-nis i.q. actio tradendi
traditor,
-is i.qui tradit; Gertz M etiam = proditor
trado,
-didi, -ditum, -dere I proprie A i.q. de manu in manum transfero,
do, porrigo B i.q. in matrimonium do C reflexive D i.q.dedo II
translate A i.q. concedo B i.q.committo 1 c. acc. et dat 2 c.
acc. et in C i.q. præcipio, doceo D i.q. narro, refero
1 c.acc. 2 c. (acc.et) inf. 3 c. sententia interrogativa 4 c.
quod E i.q. propago
traditus, -a, -um n.pl.i.q.
quæ traduntur
traduco,
-xi, -ctum, -ere i.q. transfero
traho, -xi,
-ctum, -here 1 proprie i.q. vi duco, rapio 2 translate a de tempore
i.q. in longum duco b de affectibus i.q. duco c i.q. rapio d
i.q. capio e i.q. contraho, concipio f i.q. percipio g i.q.
sustineo, ago, dego; Gertz M exercitum trahere = ducere; moram
trahere = morari vel manêre
*traicio, -ieci, -iectum,
-icere I proprie A i.q. transfodio, transfigo 1 c.acc. et abl.
2 sine abl. B i.q. transveho, navibus trans flumen aut mare duco
1 c.acc. rei quæ transvehitur 2 c. acc. rei per quam aliquid
transvehitur 3 i.q. transeo 4 c duobus acc. II translate A i.q.
aufero, transfero B i.q. contraho C i.q. converto D i.q. obicio,
expono E i.q. furtim intueor
traiectio,
-nis i.q. actio traiciendi, transitio
traiectus,
-us i.q. actio traiciendi, transitio 1 c.gen. a obi b subst.
2 c.adi 3 nude
trames,
-itis m. i.q. callis, semita; Gertz S 322, 16 translate = via
(vitæ agendæ)
tranquillitas, -tis
1 proprie de quiete maris tempestatis expertis 2 translate de
quavis quiete a c.gen. b nude
tranquillus,
-a, -um 1 adiective a proprie de mari i.q. quietus, sedatus b
translate 2 substantive n.pl.
tranquille i.q. leniter,
placide
trans i.q.
ultra
® transcriptum = copia
transcurro,
-i, -sum, -rere i.q. percurro, celeriter permetior; Gertz M etiam
= pertractare
transeo,
-ii, -itum, -ire I proprie A i.q. transgredior, traicio 1 c.acc.
2 sequitur in 3 nude B de transfugis i.q. transfugio II
translate A i.q. pervenio B i.q. evenio, exitum habeo; Gertz S
67, 10 transire in affectum cordis = se affectui omni dedere;
transire ad dominum = mori 340, 14
‡transequito, -avi i.q.
equo transgredior, transvehor
transfero,
-tuli, -latum, -ferre i.q. ex uno in alium locum fero 1 proprie
a i.q. transporto b i.q. mihi sumo, arrogo c i.q. transveho 2
translate a i.q dirigo, in partem aliquam converto b i.q. in
ampliorem gradum promoveo c i.q. converto d i.q. verto e i.q.
defero f i.q. attribuo, assigno g i.q. transpono h i.q. muto i
i.q. propono; Gertz S transferre (sanctum, ossa, reliquias
sancti) = super altare ponere 16, 15 vide translatio
transfigo,
-xi, -ctum, -gere i.q. transfodio, traicio, transigo
® transfigurare = mutare
transfodio, -di,
-ssum, -dere i.q. transfigo
transformo,
-avi i.q.transfiguro, formam muto
transfreto,
-avi i.q. fretum transeo; Gertz M etiam mare transfretare
transfuga,
-æ m. de eo qui hostis partes amplectur app. defector/desertor
transfugium,
-i i.q. defectio ad hostes
transfundo,
-di, -sum, -ndere 1 i.q. transfero 2 i.q. devoro
transgredior,
-ssus sum, -di 1 c. acc. a i.q. transeo, traicio b i.q. permetior
2 abs.; Gertz M = culpam committere (passive)
transgressio,
-nis i.q. actio transgrediendi de delinquentibus; Gertz S 329,
4 transgressor ordinis (regulæ);
® transgressus-us 1 =
transgressio 2 = violatio divini precepti Gertz S 87, 6
transigo,
-egi, -actum, -igere 1 i.q. transfodio 2 de tempore i.q. perago
transitio,
-nis i.q. actio transeundi 1 proprie a i.q. transitus b de
transfugis i.q. transfugium, defectio ad hostes 2 translate
® transiectio vide
traiectio
® transitorius i.e. qui
transitum habet;translate brevis/caducus (opp. eternus)
transitus,
-us I proprie A i.q. actio transeundi, transitio 1 c.gen. a subi
(vel pron.poss.) b obi. 2 c.adi. 3 nude B de loco, qua transiri
potest II translate ; Gertz S 190, 6 = mors
translatio,
-nis i.q. actio transferendi, de libris ex una in alium linguam
vertendis : nonnisi hic locus 4, 27 tenoremque veris translationis
passibus æmulatus;RH translatio: e.g. ducem nobilem
ad sepulchrum maiorum transferre sive sanctum ad sepulchrum quod
sibi elegit, vide et brandeum
transmeo, -avi
i.q. permeo, transeo
transmitto,
-si, -ssum, -ttere 1 de loco ad locum mitto, transveho, traicio
2 i.q. trado 3 i.q. committo 4 i.q. admitto
transmuto,
-avi i.q. muto; Gertz M = transfigurare
transno, -avi
i.q. nando transeo
transpono,
-sui, -situm, -nere i.q. transfero, converto
transscendo,
-di, -sum, -dere 1 sensu locali i.q. transgredior, transvolo
2 translate i.q. supero, excedo a c.acc. et abl. b sine abl.
transscensus,
-us i.q. actio transscendi
transscribo,
-psi, -ptum, -bere i.q.aliis verbis exprimo
transsilio,
-ui, -ire i.q. saltu transeo
transtrum,
-i n. [plur.tant. legitur] de sedibus remigum
transveho,
-xi, -ctum, -here i.q. ultra veho, transfero, transduco
transverbero,
-avi 1 i.q. transfigo, traicio a c.acc. et abl. b sine abl. 2
i.q. contundo
transverto,
-ti, -sum, -tere i.q. converto
transversus, -a, -um 1 proprie
i.q. obliquus, conversus 2 in imagine 3 translate i.q. perversus,
pravus
transversum, -i subst. n.
466, 40 binæ (hastæ) e transverso iunctæ [teutonice
schräg RH]
transvolo,
-avi i.q. celeriter transcurro
trecenti,
-æ, -a i. numerus
tremefacio,
-feci, -factum, -facere i.q. tremere facio, tremorem induco
tremulus,
-a, -um i.q. tremens
trepidatio,
-nis 1 proprie i.q. tremor 2 translate i.q. timor, festinatio
sollicita a c.gen. b sine gen.
trepido,
-avi 1 i.q. tremulo motu concutior, palpito 2 i.q. tremo, timeo
a c.inf. b abs.
trepidus,
-a, -um i.q. tremebundus 1 de hominibus 2 de rebus
trepide i.q. tremebunde
*tres, -ia i numerale 1 adi.
2 solum ponitur
® treuga = indutiae
tribunal,
-is n. 1 i.q. locus excelsus in quo residet qui ius dicit 2 de
sede pontificali
® tribulare = torquere,
vexare Gertz S 358, 4
® tribulatio i.q. molestia
® tribulus Gertz S 230,
11 i.q. stimulus/murex Georges, Gertz S = tribulus terrestris
(Linné)
*tribuo, -i, -tum, -ere I
i.q. do, præbeo A c.acc. et dat. B c. duobus acc. et dat.
II i.q. do, permitto A c.acc. 1 c.dat. 2 sine dat. B c.duobus
acc. C c.inf. III i.q. defero, rationem vel respectum
alicuius rei habeo IV i.q. assigno, imputo V de tempore i.q.
impendo
tributum, -i n. i.q. pensio,
vectigal
tributarius,
-a, -um i.q. ad tributum pertinens
triceni,
-æ, -a i.q. triginta
triclinium,
-i 1 i.q. cenatio (nostra lingua `hal´) 2 i.q. podium
tricorpor,
-is i.q. tria corpora habens
triduanus,
-a, -um i.q. tres dies durans
triduum,
-i i. trium dierum spatium
triennium,
-i i.q. trium annorum spatium
trifariam
[adv. sc. partem RH] i.q. tribus partibus aut locis
triginta i.
numerale quod ter decem significat
trimestris,
-e i.q. trium mensium
trinitas
[> Trinitatis ædes Roskildiæ 293, 8 nonnisi cognomen
RH]
® trinus = triplex Gertz
S
tripertitus,
-a, -um i.q.in tres partes divisus; Gertz M :tripartire =
in tres dividere
triplex,
-icis de eo quod tribus rebus vel partibus constat : triplex
genus mathematicorum 20, 9 >scholastice
® triplicare < triplex,
opp.simplicare
tripudio,
-avi i.q. salto, pedibus terram pulso
tripudium,
-i i.q. gaudium
® tristari = contristari:
late
tristis,
-e i.q. lugubris, mærens I de hominibus II de rebus A subst.
n.pl. B adi. 1 strictiore sensu i.q. mæstus, speciatim
ad mortem vel funus pertinens 2 latiore sensu a i.q. infelix,
infaustus b i.q. severus c de eo quod tristem facit aspectu vel
visu vel gustatu vel olfactu iniucundum
tristitia,
-æ i.q. mæror, ægritudo 1 c.gen. 2 sine gen.
trisulcus,
-a, -um i.q. trifidus 36, 19 lingua serpentis
® tritura (< tero)
i.q. frumentum tribulo terere
® tritus vide supra
triumphalis,
-e i.q. ad triumphum pertinens
triumphator,
-is i.qui triumphat
triumpho,
-avi i.q. debello, , pervinco, subdo
triumphans, -tis i.q. triumphator
triumphus,
-i de victoria ex hoste parta 1 c.gen. 2 c.adi. 3 nude
trivium,
-i n. de loco in quem tres viæ conveniunt vel de quocumque
loco frequenti quo homines convenire solent
trophæum,
-i metonymice i.q. victoria et spolia quæ e victoria parantur
1 c.gen. vel pron.poss. 2 c.adi 3 nude; Gertz M etiam =
victoria
*trucido, -avi i.q. occido,
obtrunco 1 bestias 2 homines a c.abl. b sine abl.; Gertz M = vehementer
trudere (= molestum esse alicui)
truculentus,
-a, -um 1 proprie de visu i.q. trux, asper, terribilis 2 translate
i.q. sævus, crudelis, ferus
truculente i.q.atrociter
® truculenter i.q. crudeliter
Gertz S 429, 12
trudo,
-si, -sum, -ere 1 i.q. vi expello, eicio 2 de avibus rapacibus
pascendis
trunco,
-avi i.q. amputo, mutilo
1 truncus,
-i 1 proprie i.q. arbor sine ramis vel radici insistens vel cæsa
a: generatim b speciatim de utensilibus, armis sim. e trunco
factis vel faciendis 2 translate i.q. corpus hominis sine brachiis
vel capite; Gertz M = caudex cf. crux
2 truncus,
-a, -um i.q. mutilus, truncatus 1 de arboribus 2 de abscissis
animalium partibus a c.abl. b sine abl.
® trustes = antrustiones
quod vide; vide et vassus RH
trux,
-cis adi.[RH] i.q. aspectu terribilis, truculentus, ferox I subst.
II adi. A de hominibus B de bestiis C de monstris vel inferis
D de rebus corporeis E de incorporalibus
*tu
1 nom. prædicandi vel extollendi causâ 2 alii casus
tuber,
-is i. nomen herbæ tumidæ et esculente app. fungi
tueor,
-itus sum, -eri 1 i.q. servo, custodio, tutor a pro obi. homines
b pro obi. res 2 i.q. defendo 3 i.q. tego 4 i.q. præsum
5 i.q. foveo 6 de pecoribus pascendis
tugurium, -i
1 i.q. casa rustica 2 de ædiculis paganorum
tuitio,
-nis (tuicio) i.q. actio tuendi, defensio, custodia
*tum 1 i.q. eo tempore 2
i.q. deinde (sæpissime omisso verbo orationem directam
inducit) 3 i.q. præterea 4 tum....tum i.q. et...et
5 tum....tum etiam i.q. et....et 6 tum...tum etiam ....ac
335, 25; Gertz M = partim....partim
® tumba = sepulcrum Gertz
S 243, 17
tumidus,
-a, -um 1 proprie i.q.tumens, tumefactus 2 translate a i.q. superbus
b de inflato dicendi genere
tumide i.q. inflate, superbe
tumor,
-is 1 proprie i.q. tumulus, colliculus 2 translate i.q. superbia,
elatio
tumulo,
-avi i.q. sepelio, intumulo condo
tumultuatio,
-nis 1 speciatim i.q. pugnæ tumultus 2 generatim i.q. tumultus
® tumultuator Gertz S
164, III, 9 nonnisi coniectura RH
tumultuosus,
-a, -um i.q. tumultu plenus, tumultuarius
tumultus,
-us 1 i.q. turba 2 i.q. perturbatio 3 i.q. strepitus 4 i.q. contentio
5 i.q. bellum 6 i.q. seditio, bellum civile 7 i.q. rebellio
tumulus,
-i 1 de rebus in unum confusis et congestis 2 de terra coacervata
ad hominem sepeliendum a abs. b c.gen. 3 translate i.q. sepulcrum,
bustum 4 in imagine
*tunc 1 abs. i.q. eo tempore
2 c. gen. i.q. eo loco; Gertz M = ea condicione;tunc...tunc =
partim...partim;tunc temporis = eo tempore
tunica,
-æ i.q. vestis interior vel corpori ad hærens vel
loricum tegens
® tunna = dolium RH
tunsio,
-nis i.q. actio tundendi, percussio, ictus
turba,
-æ i.q. incondita multitudo 1 hominum a c.gen. b c.adi
c nude 2 monstrorum 3 rerum
turbatio,
-nis i.q. actio turbandi, confusio; Gertz M:turbator veritatis
turbido,
-avi 1 proprie i.q. turbidum facio 2 translate i.q. turbo, conturbo
1.turbo,
-inis m. vel turben, -inis [n.turben nusquam ponitur
RH] 1 proprie i.q. ventus vorticosus et validissimus 2 translate
de turba
2.turbo,
-avi i.q. confundo, perturbo 1 trans. a pro obi. res b pro obi.
incorporalia 2 intrans. i.q. strepo, tumultuor
turbatus, -a, -um i.q. perturbatus,
commotus
turbulentus,
-a, -um i.q. valde turbatus, turbidus 1 proprie de rebus 2 translate
de incorporalibus
turgidus,
-a, -um i.q. elatus, superbus; Gertz M turgiditas = superbia
RH
turgor,
-is i.q. extensio
® turibulum (thuribulum)
i.e. sartago e quo odores diffunduntur RH
turma,
-æ 1 de parte exercitus a c.gen. b c.adi c nude 2 de
ea armatorum caterva qua stipatur rex, episcopus sim., comitatus;
Gertz S 283, 99 = plebs, contio;RH: multitudo fidelium.; Gertz
M turmatim = in turba Gertz M/RH
® turmula = turba Gertz
S 159, 15
turpis,
-e i.q. flagitiosus, indecens, inhonestus I subst. A de hominibus
B de rebus 1 sing. 2 plur. II adi. A de hominibus B de rebus
turpiter i.q. cum dedecore,
deformiter, fæde
turpitudo,
-inis 1 i.q. dedecus, infamia a c.gen. b nude 2 i.q. impudicitia
turpo,
-avi 1 i.q. turpem facio 2 i.q. turpiter subverto
turris,
-is f. i.q. urbis propugnaculum, munimentum in summo vallo vel
aggere vel supra portam defendendi causa exstructum
tus,
-ris n. [sing. non legitur] de lacrima arboris quæ siccata
adoletur in sacris, = incensum n.(lusus verborum causa opp. iura
536, 28)
tussis,
-is f. de vehementissima quadam afflatione quâ plurimus
simul celerrimeque foras spiritus agitur 224, 37
tutamentum,
-i i.q. munimentum, defensio 1 proprie a c.gen. b nude 2 translate;
Gertz M tutamen
tutator,
-is i.q. is qui tutatur, defensor
tutela,
-æ I generatim i.q. defensio, præsidium A c.gen.
1 subi. 2 obi. B c.adi. C nude II speciatim in iure civili de
pupillis A c.gen. 1 eius qui tutelam exercet 2 eius qui sub tutela
est B nude
® tutius vide tutus
1 tutor,
-atus sum, -ari i.q. tueor, defendo 1 homines 2 res corporeas
3 incorporalia
2 tutor,
-is generatim i.q. defensor 2 speciatim sensu iuridicali de eo
qui pupilli pueritiæ usque ad pubertatem regendæ præponitur
tutorius,
-a, -um i.q. ad tutorem pertinens
tutus,
-a, -um I i.q. tectus, munitus, incolumis A de hominibus 1 c.abl.
instr. 2 c.abl. et ab 3 nude B de rebus 1 c.abl.instr. 2 c.abl.
et ab 3 nude II vergit in notionem securitatis, tranquillitatis
i.q. securus, tranquillus; tutius = nimis secure Gertz
S 195, 7, = securius 303, 17III de eo quod tutos præstat
A n.sing. fere i.q. cautus, prudens, sanus (cum verbis sentiendi
et declarandi constructum) B in appositione
*tuto vel tute[pos. nonnisi
tuto legitur] i.q. secure, sine periculo vel damno 1 pos. 2 comp.
*tuus, -a, -um pron.poss.
secundæ personæ 1 adi. 2 subst. a m.plur. b gen.sing.n.
(i.q. tuus 113, 25 e.g.)
® tybia vide tibia
® tympanum teutonice:
Pauke/Handpauke vide etiam cymbalum
tyrannicidium,
-i i.q. occisio tyranni
tyrannicus,
-a, -um i.q. ad tyrannum pertinens
tyrannis,
-idis f. 1 generatim i.q. regnum 2 speciatim i.q. imperium tyranni,
dominatio tyrannica
tyrannus, -i
1 generatim i.q. regulus, præfectus (nostra lingua `jarl´
vel `høvding´) 2 speciatim sensu peiorativo de eo
qui alienum regnum usurpat; Gertz S = dominus Appendix 6, 3; Gertz
M = persecutor Christianorum
® tyro vide tiro.
U
1 uber,
-is n. i.q. mamma feminæ, pectus femineum
2 uber, -is
adi. I proprie i.q. frugifer, fertilis, copiosus II translate
i.q. abundans, permagnus A de rebus 1 c.gen. 2 sine gen. B de
incorporalibus
uberiter [pos. non legitur]
i.q. copiose
ubertas,
-tis I proprie A i.q. fertilitas 1 c.gen. 2 sine gen. B i.q.
abundantia, copia II translate
*ubi I sensu interrogativo
A in oratione directa B in oratione indirecta II sensu relativo
A de tempore 1 c. perf.ind. (sæpissime at ubi;
ubi primum 394, 35) 2 c.præs. 3 c.imperf. 4 c. fut. 5 c.
plusqpf. 6 c.particip. omissa copula B de loco 1 c.ind.
a in oratione directa b in oratione obliqua 2 c. coni. in oratione
indirecta C sensu locali imminuta fere i.q. si D sensu
relativo imminuto seriem sententiarum connectit 1 solum 2
sequitur cum temporale 3 sequitur dum 4 i.q.
ea occasione
ubicumque
i.q. quocumque in loco 1 c. verbo in coni. 2 c. part.perf. (adv.)
ubinam
i.q. ubi, in quonam loco (sensu interrogativo)
ubique
1 sensu distributivo 2 sensu distributivo vanescente i.q. ubilibet,
ubicumque, in omni loco
ulcero,
-avi i.q. ulcerosum facio
ulciscor,
-ultus sum, -ulcisci i.q. pænam repeto ob illatam iniuriam
I pro subi. animalia A homines 1 c.acc. personæ 2 c.acc.
rei a c.abl. b sine abl. 3 sequitur in c.acc. B bestiæ
II pro subi. res 62, 6 fortunæ sævitia
® ullatenus = ullo modo
Gertz M
*ullus, -a, -um pron. indefintum
I adi. A in negatione, interrogatione, condicione B sine negatione
II subst. A m. sg. i.q. quisquam B n. sg. i.q. quisquam vel
ulla res
ulterior,
ius i. qui ultra est 1 de loco 2 de tempore
*ulterius 1 de loco i.q.
longius 2 de tempore i.q. in posterum
*ultimus, -a, -um I subst.
A de loco m. sg. B de tempore m.sg. 2 n. sg. C de gradu n. pl..
II adi. A de loco B de tempore, sæpe ad extremum vitæ
tempus vel ad mortem sim. refertur C de gradu i.q. summus, maximus,
(interdum in malam partem i.q. vilissimus sim.)
*ultio, -nis i.q. iniuriæ
aut sceleris punitio, vindicta 1 c.gen. a subi. b obi. 2 c.adi.
3 nude
ultor,
-is i.qui iniuriam illatam ulciscitur 1 c.gen. 2 c.adi. 3 nude
ultra
1 adv. i.q. amplius, longius a sequitur ac b nude 2 præp
c.acc.
ultrix,
-cis f. ea quæ ulciscitur
*ultro
i.q. sponte
ultroneus,
-a, -um i.q. spontaneus, voluntarius
ululo,
-avi i.q. flebilem mæstumque sonum edo
umbilicus,
-i i.q. regio media abdominis in corpore animalis
umbo,
-nis 1 proprie a speciatim i.q. media pars clipei eminentior b
generatim i.q. clipeus 2 translate
umbra,
-æ I sing. A proprie i.q. aer sole carens ex obiectu alicuius
corporis B in imagine C translate i.q. tenuis species, vestigium
alicuius rei 1 c.gen. 2 nude II plur. i.q. manes defunctorum;
Gertz S umbrae = tenebrae 115, 10
umbraculum,
-i i.q. (parva) umbra, tegumentum (vi propria vanescente)
1 abs. 2 c.gen.; = obumbratio Gertz S 380, 4 (umbraculum non
admisit = celari non potuit)
umquam
i. ullo tempore 1 post negationem 2 in interrogatione 3 aliter
una
vide unus
unanimis,
-e 1 adi. i.q. concors, de iis qui eiusdem sententiæ sunt
2 subst. i.q. specialis(amicus); de iis qui unanimes / una voce
instituunt Gertz S 105, 4; Gertz M unanimiter = una voce/communi
consensu RH
uncia,
-æ de parvo nummo (an de ortuga quæ dicitur affirmare
non ausim)
unctio,
-nis i. actio unguendi; Gertz S 271, 12 unctionis sacramentum
ante transitum ad Dominum
uncus,
-i i. baculus incurvatus sive ligneus sive ferreus
*unda, -æ i.q. fluctus
1 de mari vel sinibus maritimis a plur. b sing. 2 de fluviis,
paludibus, fontibus a plur. b sing. 3 de aqua maris; vide et vena
aequoris; Gertz S 121, 5 unda sanguinis
*unde I prævalente sensu
locali i.q. ex quo loco/de quo A interrogative B relative (sensu
locali vanescente 105, 14) 1 solum ponitur 2 inde...unde 3 eo
loci...unde II vergit in notionem causalem A interrogative
i.q. cur B relative i.q. ideo, quamobrem C fere i.q. igitur
undecim
i. numerale
® undecumque = undelibet:ubivis
RH Gertz S 101, 13, undique RH Gertz S 107, 19
undeni,
-æ, -a i.q. undecim (vi distributiva vanescente)
‡undesco, -ere [e coni.]
i.q. undo, fluctuo
*undique i.q. ex omni parte,
passim
undiquesecus
i.q. undique
unguen,
-inis n. de succo pingui oleoso [Georges : nicht succus;sucus
(<sugo) RH]
unguentum,
-i i.q. succus pinguis quo ungimur odoris præcipue gratia
unguis,
-is m. de corneo illo quod in extremis digitis vel in manibus
vel in pedibus animalium enascitur 1 de hominibus 2 de manibus
vel inferis 3 de bestiis
ungula,
-æ de ea parte pedis quæ cornu tegitur 1 equorum a
proprie b de herba in lusu verborum i.q. Petasites [danice `hestehov´
; teutonice `Pferdehuf´ ;79, 31 (lusus de coitu:et herba)
Interrogatus..quo rem loco egerit quove pulvino usus fuerit ungulæ
iumenti(forma floris =membrum virile), cristæ galli(=clitoris),
laqearibus quoque tecti innixum se dixit; (tecta significatio
in laqueum)] 2 pecudum
unicus,
-a, -um i.q. unus, solus 1 de animalibus 2 de rebus
unice i.q. singulariter,
valde, admodum
uniformis,
-e i.q. simplex
uniformiter i.q. simpliciter
® unigenitus = unicus/primus
genitus/maior natu Gertz M/RH
unio,
-vi, -tum, -re i.q. in unum redigo, unum facio, colligo
unitas,
-tis i.q. unio, unus numerus
® universalis = universus;
universaliter = universi Gertz S Appendix 5, 7
universitas,
-tis i.q. mundus; = universa caro, omnes homines Gertz S 85,
11, vestra universitas = vos omnes 247, 14 ; Gertz M universitas
= omnes homines totaliter; universitas fidelium = cuncti fideles
*universus, -a, -um i.q. omnis,
cunctus 1 adi. 2 subst. a solum ponitur b opp. pauci
c opp. singuli d opp. partes e opp. unus
f opp. quidam g opp. solus
*unus, -a, -um I numerale
A adi. (nota vim distributivam 133, 29)
iuncturæ:
sequitur alter ; alius; reliquus...tertius; appositione antecedit
geminus ; unus...alter B solum ponitur (fere i.q. quidam :
e.g. 25, 13) 1 c.gen. 2 c. præp. ex 3 nude a m. b
n.
iuncturæ:
respondet alius; respondet ceteri II i.q. unicus
III i.q. unus (idemque) IV i.q. solus A adi. B subst. ; Gertz
S 349, 14 unus post alium = omnes deinceps; Gertz M unus = aliquis;simul
in unum = ad unum omnes RH ;unus post alium = deinceps
una i.q. simul, pariter
1 sequitur cum 2 nude; Gertz M :unâ dierum = quadam
die
unusquisque,
-unaquæque, -unumquidque (unumquodque) 1 subst. a c.gen.
b nude 2 adi.
urbanitas,
-tis 1 de moribus i.q. comitas, humanitas de sermone i.q. lepos
urbanus,
-a, -um i.q. lepidus
*urbs,
-is f. 1 generatim i.q. oppidum muro cinctum a c.nomine urbis
b c.gen. c c.adi. d nude 2 speciatim de sede episcopali
urceus,
-i m. i.q. vas
urgeo,
-si, -gere I proprie A sensu hostili i.q. insto, premo 1 c.acc.
2 c.acc. et abl. 3 abs. B i.q. cogo, impello, incito C i.q. illicio
D i.q. accelero E de igne II translate
urgens, -tis i. qui urget,
instans 1 subst. 2 adi.
urna,
-æ 1 de hiatu glaciei 2 i.q. urna sepulcralis qua conduntur
mortuorum ossa et ceneres 3 i.q. urna sortilega in quam immittuntur
sortes extrahendæ
uro,
-ussi, -ustum, -urere I proprie A sensu stricto i.q. aduro, comburo
B sensu latiore 1 de eo quod instar incendii absumit 2 de pulice
i.q. pungo II translate i.q. stimulo, ango
ursus,
-i m. nomen animalis
usitatus,
-a, -um i.q. consuetus, solitus
uspiam
i.q. usquam, in aliquo loco; Gertz M = quoquam
usquam
i.q. ullo in loco, alicubi, uspiam
*usque 1 de loco a antecedit
præp. e.g. in cubiculum usque 124, 36 b sine præp.
c. acc. 2 de tempore :adhuc usque, eo usque, hucusque, ad id
usque tempus; Gertz S: usque ad hoc tempus, sub hoc usque tempus,
in noctem usque 3 de fine vel termino cuiuscumque rei vel actionis
ad summam usque desperationem 4 de gradu: eo usque ...ut; Gertz
S usque dum 64, 9 = usque / quoad (donec);nunc usque =usque ad
hoc tempus; Gertz M usque = usque ad;usque modo = usque ad hunc
diem/usque hodie;usque quo = donec;usquequaque = omnino
® usualis = vulgaris
Gertz S 194, 17
usurpatio,
-nis i.q. actio usurpandi, usus 1 c.gen. 2 c.adi. 3 nude
usurpator,
-is i. qui usurpat
usurpo,
-avi 1 i.q. utor, in frequenti usu habeo a c.acc. b c.acc. et
abl. 2 i.q. assumo, contra ius vindico a c.acc. b c.acc.et
abl.
*usus, -us m. 1 i.q. actio
utendi, exercitatio a c.gen. b c.adi. 2 i.q. utilitas, fructus
1 c.gen. vel pron. poss. 2 nude 3 i.q. consuetudo, mos 4 i.q.
consuetudo Venerea
*ut
(vide et uti) I sensu comparativo, inducit vel enunt.sec.
vel singula membra A solum ponitur (syn.tamquam
474, 21) ; ut si quis...insecutus fuisset i.q. veluti,
exempli gratia. ; æque ..ut i.q. æque..
ac B respondet adverbiis
1 ita (c.acc. c.inf. in oratione obliqua 345, 39) a duo
membra inter se opponuntur [confer ita 10, 27] b duo membra
congruunt (fere i.q. et...et, non modo ....sed etiam 2 sic
60, 19 II sensu causali A inducit enunt, sec.
1 c.coni, (in oratione indirecta) 2 c. indic.
B adverbialiter III sensu temporali (ut primum
519, 23 ; statim.....ut 112, 22) A c. indic. 1 c. præs.
2 c.imperf. 3 c. perf. B c. coniunc. (in oratione indir.) 1 c.perf.
2 c. plusqpf. IV sensu interrogativo (ut quid c. indic.
i.q. cur) c.coniunc. V sensu consecutivo A antecedit
adeo (adeo usque 496, 31 [vide adeo RH] 1 c.adi. sive adv.
: i.q. tam...ut 7, 8 /125, 2 2 c. verbis a adeo...ut
b adeo ut (i. ita ut cf. adeo quod apud quosdam medii ævi
scriptores) 3 c.subst. autumnale vero adeo pluvium
fuit ut 330, 24 B antecedit eo c.gen. eo se temeritatis
effudit ut 107, 33 C antecedit huc c.gen. D antecedit
ita 1 ita....ut (speciatim i.q. ea condicione 540, 10)
a c.adi b c.verbis 2 ita ut E antecedit
nisi F antecedit quam G antecedit sic. H antecedit
talis I antecedit taliter K antecedit tam L antecedit
tantopere M antecedit tantus N antecedit dignus
O antecedit indignus P solum ponitur VI sensu
finali (non quod....sed ut 95, 20) 8, 34, ob hoc maxime...ut
130, 8; non ob hoc ....ut ...sed ut ;cf. quasi ad hoc tantum...ut;
ideo ....ut VII sensu effectivo A antecedunt verba
voluntatis B antecedunt alia verba VIII sensu
explicativo A antecedit pron. demonstrativum B antecedit
adi. vel adv. (pro acc. c.inf.) C antecedunt verba;
Gertz S 196, 23 iurare ut in illum insurgerent pro iurare
se in illum insurrecturos esse ; Gertz S ut non pro ne,
ut nihil = ne quid, ut nullus = ne quis, vide ne
utcumque
i.q. quomodocumque, quocumque modo 1 inducit enunt.sec.
(c. coni. orationis obliquæ)
2 c. particip.
uter,
-ra, -rum interrog. et relat. I interrog. A subst. 1 solum
ponitur 2 sequitur an B adi. C utrum particula interrog. 1
solum ponitur i.q. num 2 sequitur an II relat.
uterinus,
-a, -um i. qui ex eodem utero prodiit, qui matrem eandem, non
tamen eundem patrem habuit
uterlibet,
-utralibet, -utrumlibet i.q. alter ex duobus, quem tibi capere
libet 1 subst. 2 adi.
uterque,
-utraque, -utrumque i.q. utervis ex duobus, ambo I substantive
A sing. 1 c.gen. 2 nude B plur. 1 de duabus partibus
a c.gen. b nude 2 de duobus i.q. ambo II
adiective
uti
i.q. ut 1 sensu comparativo a inducit enunt. sec. (c.
indic.) b adverbialiter uti....ita i.q. et...et, non
modo...sed etiam 2 sensu finali (c.coni.) 3 sensu effectivo
(c.coni.)
utilis,
-e i. qui usui est, proficuus 1 subst. a n. sing. b
n. plur. 2 adi.
utiliter i.q. ex usu, commode
utilitas,
-tis i.q. commodum, fructus 1 abs. 2 c.gen. Gertz M :utilitatis
actus = effectus;ut res prospere gerantur RH
utinam
i. particula optantis
utique
i.q. certe, quidem; Gertz S = in omnibus rebus, ab omni parte
320, 26, 326, 9
*utor, -usus sum, -uti I i.q.
adhibeo, usurpo A de animantibus 1 c.duobus abl. 2 c. singulis
abl. B de rebus 1 corporeis a c.duobus abl. b c.singulis abl.
c nude 2 incorporeis II i.q. consuetudinem habeo A c.duobus
abl. B c. singulis abl. III i.q. tracto
utpote
i.q. quippe, scilicet 1 c. pron. rel. a sequitur coni.
b sequitur indic. 2 c. particip. 3 c. adi.vel subst.;
Gertz M = ut, utpote cum + abl.absoluto
® utquid = quare Gertz
S 209, b, 15
utrimque
1 i.q. ab utraque parte 2 i.q. in utramque partem
utrimquesecus
i.q. utrimque
utrobique
i.q. utrimque
® utrum = num, utrum...vel
= utrum....an, utrumnam....aut = utrum ...an Gertz M
uxor,
-is i.q. coniunx [uxor sc. mulier nupta Georges;coniunx sensu
latiore Gertz M/RH.] 1 c.gen. vel pron.poss. 2 sine gen.
® uxoratus = uxorem habens
uxorius,
-a, -um i.q. ad uxorem pertinens 1 subst. 2 adi.
V
vacatio,
-nis 1 i.q. actio cessandi 2 de magistratu qui vacat
vacillo,
-avi 1 proprie i.q. nuto, titubo 2 translate i.q. inconstans sum
vaco,
-avi 1 i.q. sine aliqua re sum (c.abl.) 2 i.q. tempus habeo ad
aliquid faciendum a c.dat. b c.gen. 3 i.q. dominum non habeo 4
i.q. otiosus sum
vacuefacio,
-feci, -factum, -facere i.q. vacuum facio, vacuo, absolvo;( Gertz
M vacuare = vacuum reddere) 1 c.acc.et abl. 2 c.aac.
vacuitas,
-tis i.q. inanitas
*vacuus, -a, -um I subst.
II adi. A i.q. expers, carens, liber 1 de animantibus a c.abl.
b c.gen. 2 de rebus a c.abl. b c.gen. B i.q. inanis D de eo qui
surdis auris canit, surdo fabulam narrat E de eo qui alicuius
rei compos non fuit
‡vadabilis, -e de loco
maris qui transiri pedibus potest
® vadare = per vadum ire
Gertz M
vadimonium,
-i i.q. sponsio, iusiurandum
vadosus,
-a, -um de mari aut flumine vada frequentia habente
*vadum, -i locus maris aut
fluminis ubi aqua transiri pedibus potest 1 c.adi. 2 nude
vafer,
-ra, -rum i.q. astutus, callidus, subtilis
vafre i.q. astute, callide,
subtiliter
vaframentum,
-i i.q. calliditas
® vafritia = calliditas
Gertz M/RH, etiam vafritasRH
vagabundus,
-a, -um i. qui sedem stabilem nullam habet sed modo huc modo
illuc aberrat, vagus 1 proprie de animantibus 2 translate de voluptate
vagatio,
-nis i. actio vagandi
vagina,
-æ i.q. theca gladii
vagio,
-vi, -tum, -re i.q. fletum emitto, de infantibus plorantibus
vagor, -atus
sum, -ari i.q. huc atque illuc feror, oberro
vagus,
-a, -um i.q. vagans, oberrans, huc illuc discurrens 1 de animantibus
2 de rebus
valde
i.q. multum, perquam
® valefacere = valedicere
Gertz S 196, 18
® valentia = valor
Gertz S 102, 21
valeo,
-ui, -ere i.q. possum, validus sum, vires habeo a c. inf. b
c.acc. adiectivi vel c.adv. c c.acc. et abl. 2 i.q. auctoritatem
vel pondus habeo 3 i.q. salveo (in salutationibus); Gertz S
66, 14 sanum(salvum) esse; saepe = posse [præcipue in particip.præs.]
81, 11
valens, -tis i.q. fortis,
robustus, validus 1 de homine 2 de rebus
valenter i.q. fortiter,
valide, robuste
valetudo,
-inis 1 proprie i.q. habitudo corporis sive bona sive mala
2 translate de sanitate mentis = potestas Gertz M
validus,
-a, -um i.q. firmus, gravis, valens 1 de hominibus 2 de rebus
valide i.q. valde, vehementer
vallis,
-is i.q. planities duobus lateribus inclusa; Gertz S 221, ant.1,
10: vallis miseriæ, vallis peregrina 158, seq.17
vallo,
-avi 1 proprie a sensu strictiore i.q. vallo vel muro sim. circumdo
b sensu latiore i.q. munio, firmo 2 translate i.q. protego;vallatio
Gertz M
*vallum, -i 1 i.q. munitio
militaris qua includuntur castra aut oppida obsessa, agger 2
i.q. castra navalia 3 i.q. moles ad vim fluctuum infringendam
constructa
valvæ,
-arum i.q. ligneæ plerumque fores ex duabus aut tribus
aut pluribus tabulis factæ quibus ianua clauditur 1 c.gen.
2 sine gen.
vanitas,
-tis i.q. futilitas, inanitas, levitas
vanus,
-a, -um 1 i.q. futilis, inanis, levis a homines b res 2 i.q.
falsus, irritus; Gertz S 235 b, 1, 4 vana = in vanum = fr. en
vain
® vaniloquium-i n. Gertz
S 329, 18 = ineptiae.
vapidus,
-a, -um i.qui vaporem emittit 1 adi. 2 adverbialiter n.sing.
57, 22 venis vapidum spumantibus
vapor,
-is 1 i. q. humor extenuatus et in altum sublatus, exhalatio
2 i.q. nubes vel nebula 3 i.q. calor, fumus
vaporo,
-avi i.q. vaporem emitto
vapulo,
-avi 1 proprie i.q. verberor 2 in imagine
variatio,
-nis i.q. actio variandi
varicatus
vide variatus
varietas,
-tis 1 i.q. mutatio, vicissitudo 2 i.q. differentia, diversitas
3 i.q. inconstantia, levitas, mutabilitas 4 abstractum pro concreto
vario, -avi
1 transitive i.q. diversum facio, muto 2 intransitive i.q.
mutor
variatus, -a, -um 1 i.q.
mutatus 2 i.q. distinctus, ornatus
*varius, -a, -um 1 i.q.
diversi coloris, versicolor 2 i.q. anceps, diversus, multiplex
3 i.q. oppositus 4 i.q. in varias partes conversus 5 de qualibet
vicissitudine, alternus, mutuus 6 i.q. mutabilis 7 i.q. complures
varie 1 sensu modali i.q.
variis modis 2 sensu locali i.q. in diversas partes, in compluribus
locis
1 vas, -dis
m. 1 speciatim de eo qui pro aliquo promittit, vadimonium dicit
2 generatim i.q. præs, pignus, obses
2 vas,
-is n. instrumentum idoneum ad aliquid recipiendum; Gertz S 314,
6 vas electionis, vasa misericordiae 384, 5 (ex usu Vulgatæ)
vasculum,
-i i.q. parvum vas
® vasallus Gertz M II,
255, 32 = unus e comitatu (RH) quod vide
® vassus (nomen Gallicum)
= unus e cohorte regis/ducis > vide vasallus RH
vastatio,
-nis i.q. actio vastandi
vastitas,
-tis 1 i.q. solitudo a c.gen. b sine gen. 2 i.q. vastatio
vasto,
-avi i.q. vastum reddo, diripio, populor
vastus,
-a, -um 1 i.q. amplus, ingens, permagnus a generatim b speciatim
de sono 2 i.q. inanis, incultus, vacuus
vasum,
-i i.q. vas (i. instrumentum) 516, 30 (i. scyphus argenteus)
vates,
-is 1 i.q. homo divinus, fatidicus 2 i.q. poeta divino instinctu
afflatus (nostra lingua `skjald´)
vaticinium,
-i i.q. divinatio, prædictio futuri
vaticinor,
-atus sum, -ari i.q. prædico
*ve particula disiunctiva
(vi disiunctionis vanescente e.g. 153, 23) iis vocibus postponenda
quæ præcedentibus disiunguntur (nota collocationem
metri causa mutatam 205, 19) I in sententia negativa
A disiungit duo membra 1 complures voces complexa 2 singulas
voces complexa B in enumeratione II in sententia positiva
A disiungit duo membra singulas voces complexa B in enumeratione
III in sententia interrogativa
vecordia,
-æ i.q. furor, vesania
vecors,
-dis i.q. vesanus, demens
vectigal,
-is n. i.q. pecunia quæ solvitur ærario, publicus
redditus, tributum 1 c.adi. 2 nude
vectigalis,
-e de eo qui vectigal pendit
® vectis = tignum transversum
(portae) Gertz S Appendix 6, 7
vector,
-is i. qui vehit
vegeto,
-avi i.q. crescere facio, roboro
vegetus,
-a, -um 1 proprie i.q. agilis, vividus, incolumis a de animantibus
b de rebus 2 de animo i.q. acer, integer, vivus a homines
b res
vegete i.q. prompte, celeriter
vehemens,
-tis i. q. acer, permagnus, gravis 1 de facultatibus vel affectibus
animi 2 de rerum vi afficiendi
vehementer i.q. acriter,
valde 1 proprie 2 translate
vehementia,
-æ i.q. impetus, violentia
vehiculum,
-i 1 i.q. plaustrum, currus a c.adi. b nude 2 i.q. duæ
lubricæ tabulæ plantis adaptæ (nostra lingua
`ski ´) 3 i.q. feretrum
veho,
-xi, -ctum, -here i.q. fero, transporto, traho I active A pro
subi. homo 1 i.q. mecum fero 2 i.q. transporto 3 i.q. traho
B pro subi. besta C pro subi. res II passive, pro subi. homo
*vel particula disiunctiva
I vi disiunctiva retenta A disiunguntur duo membra
i.q. aut 1 semel ponitur a in sententia positiva
b in sententia negativa 2 bis ponitur a in
sententia positiva b in sententia negativa B disiunguntur
complura membra 1 ultimum membrum aliis (dis)iungitur
2 in enumeratione c. aliis particulis II vi disiunctiva
vanescente A solum ponitur, verba eadem notione coniungit
i.q. et B bis ponitur, seriem sententiarum vel vocum
coniungit (i.q. et...et) C in enumeratione (vel...vel...sive)
D c. pron., adi. vel adv. emphatice i.q. etiam, modo,
, saltem :vel ipsi 72, 18 vel tenuis 77, 29 vel modicum 78, 29;
Gertz S 70, 9 vel = vel potius
velamen,
-inis n. i.q. tegumen, cortina 1 i.q.pilleus 2 i.q. tegimen/tegumen,
umbraculum navis (nostra lingua `solsejl´) 3 i.q.
aulæa [< aulaeum RH] pensilis templi, cortina; Gertz
S = velum 64, 14
‡velificator, -is i.
qui velificatur;navigator
velificor,
-atus sum, -ari i.q. velifico, navigo usu velorum
® velificare = navigare
Gertz S 441, 3
velificatus, -a, -um i.q.
transnavigatus
® velle pro voluntatas
Gertz S 202, 22
vellus,
-eris n. i.q. lana ex ove dempta et conglobata
velo,
-avi i.q. velo tego, operio
velatus, -a, -um de nave
velis aptata, prædita
velocitas,
-tis i.q. celeritas 1 c.gen. 2 sine gen.
velox,
-cis i.q. celer 1 de hominibus 2 de rebus
* velum, -i I proprie A i.q.
linteum in malo navis quod ventos excipiens navem impellit 1 c.adi
2 nude B i.q. navis (pars pro toto) II translate
velut
particula comparativa 1 i.q. tamquam, quasi 2 i.q.sicut
veluti
1 de comparatione a c.enunt.sec i.q. tamquam si b c. part.
2 de similitudine i.q. ut, velut a generatim b additur
quidam c additur aliquis 3 de causa i.q. utpote 4 i.q.
quasi, pæne
vena, -æ
1 i.q. vas in corpore animalis quo continetur sanguis ; Gertz
S 91, 15 vena equoris insidiantis = cursus/ vortex maris 2 translate
de meatibus metallorum
venabulum,
-i i.q. telum quo venantes utuntur
venalis,
-e i.q. vendibilis, qui emi potest, empticius 1 proprie 2 translate
venaticus,
-a, -um i.q. ad venationem spectat
venatio,
-nis i.q. actio venandi, ferarum persecutio
venator,
-is i. qui venatur, qui feras persequitur
venatus,
-us m. i.q. præda
® vendicare vide vindicare
venditio,
-nis i.q. actio vendendi
vendito,
-avi i.q. vendo [Georges :intensive < vendo RH] 1 c. acc.
a pro obi. corporalia b pro obi. incorporalia: patriæ fortunam
345, 1 2 c. acc. et abl. :sororem pretio 230, 16 ; patriæ
libertatem......nominibus 534, 1 [peiorative teutonice :feilbieten,
preisgeben RH]
venditor,
-is i. qui vendit
vendo,
-didi, -ditum, -ere i.q. rem alteri pretio accepto trado, alieno
venifica,
-æ i.q. maga 235, 4
veneficium,
-i i.q. crimen quo quis veneno vel incantationibus aliquem necat,
ars magica
veneficus,
-i i.q. magus
venenatus,
-a, -um i.q. veneno imbutus, infectus
venenum,
-i i.q. sucus vel medicamentum noxium 1 proprie 2 translate
veneo,
-ii, -ire i.q. vendor [Georges: veneo verbum passivum pro "vendor"
RH] 1 c.gen. pretii 2 c. abl.pretii 3 nude
venerabilis,
-e i. qui cultu et veneratione dignus est 1 de hominibus a c.abl.
b sequitur in c.acc. 2 de rebus a c.abl. b sine abl.
venerabiliter i.q. cum
veneratione
veneranter
i.q. cum veneratione
veneratio,
-nis i.q. actio venerandi, cultus, honor 1c.gen.obi. vel pron.poss.
2 sine gen.
venerator,
-is i. qui veneratur, cultor 1 c.gen.obi. 2 sine gen.
venereus,
-a, -um de Venere : Venereæ res 78, 30
veneror,
-atus sum, -ari i.q. colo, honoro, cultu et observantia prosequor
1 c.obi. A pro obi. homines 1 c.acc.et abl. 2 sine abl. B pro
obi. res II abs.veneratu dignum 521, 13 ;etiam passive
Gertz M
venerandus, -a, -um i.q.
venerabilis
venerabundus, -a, -um i.q.
cum veneratione aliquid faciens
*venia, -æ i.q. remissio,
condonatio, gratia 1 c-gen. 2 sine gen.; Gertz S 329, 14 = pænitentia,
veniam sumere = genu flectere 316, 13
*venio, -i, -tum, -ire i.q
adeo, accedo, advenio I proprie A pro subi. animalia 1 nude 2
c.abl. 3 c.adv. 4 ad homines a c.dat. b c.inter c c.ad 5 ad
res, loca sim. a c.acc. b c. ad c c.in d c. prope e c.eo
6 ab aliqua re, alquibus locis vel via aliqua 7 de relatione finali
a sequitur ut b c.inf. c c.supin. d c.fut.part.
e c.in f c.ad B pro subi. res II translate
ad Kanutum (in narratione)
venor,
-atus sum, -ari 1 proprie i.q. feras sector, feris insidior 2
translate a i.q. excipio, intercipio b de fabro ferrario
venter,
-ris m. 1 proprie i.q. alvus seu cavum illud in medio corpore
animalis in quo sunt ventriculus et intestina a de exteriore
parte b de interiore parte i.q. stomachus, ventriculus 2 translate
i.q. edacitas, fames, gula
® ventilare = circumagere
Gertz M
ventilatio,
-nis i.q. actio ventilandi
ventilo,
-avi 1 proprie i.q. vibro 2 translate i.q. exagito
® ventositas i.q.
quod ventosum est (< ventus)
*ventus, -i i.q. aeris concitati
motus 1 c.adi. 2 nude
venundo,
-dedi, -datum, -dare i.q. venum do, vendo
venus,
-eris (semper Venus; nonnumquam = amor)
venustas,
-tis i.q. pulchritudo
venusto,
-avi i.q. venustum reddo, orno, honoro
venustus,
-a, -um i.q. pulcher, formosus
vepres,
-is genus commune i.q. rubus, dumus, sentis(nonnisi plur.)
ver,
-is n. i.q. ea anni pars quæ hiemem sequitur
‡veracitas, -tis i.q.
veritas
veranus-a-um
i.q. vetus
verax,
-cis i. qui vera dicit, verus;veratius = veracius Gertz M
veraciter i.q. vere
verber,
-is n. 1 proprie a i.q. ictus, plaga b i.q. instrumentum verberandi,
fustis sim. 2 translate de maledictis
verbositas,
-tis i.q. verborum affluentia, loquacitas
verbosus,
-a, -um i. qui verbis abundat, multiloquus, garrulus
® verbotenus = eisdem
verbis Gertz M/RH
*verbum, -i i.q. dictio,
vox 1 c.gen. 2 c.adi
® vercundari (<
verecundus) 1 + ne 2 + inf.
*verecundia,
-æ i.q. pudor, modestia 1 c.gen. 2 c.adi. 3 nude
verecundus,
-a, -um i.qui verecundia tenetur, pudens
verecunde i.q. pudenter,
modeste
*vereor, -itus sum, -eri
1 i.q. colo, veneror 2 i.q. dubito 3 i.q. metuo, timorem habeo
a c.acc. (nonnisi rei b c.acc. (c.inf.) c sequitur ne
vergo,
-ere i.q. inclino, propendeo
veridicus,
-a, -um i.qui vera dicit, verus; Gertz M n.veridicum =
1 verbum verum 2 vera sententia
veriloqium,
-i i.q. vera locutio
verisimiliter
i.q. cum alqua similitudine veritatis
veritas,
-tis i.q. vera ratio, res vera, verum; = bonitas Gertz S 111,
8
vermiculatus,
-a, -um i.q. quandam habens vermiculorum similitudinem
vermiculus,
-i m. i.q. parvus vermis
verna,
-æ gen. comm. i.q. servus
vernaculus,
-i m. i.q. verna, servus
vernalis,
-e i.q. ad ver pertinens, vernus
verno,
-avi 1 proprie i.q. verno tempore floreo, pullulo 2 translate
i.q. fulgeo, splendeo; Gertz M floreo, vigeo
vernula,
-æ genus commune de subditis 1 f. (in lingua nostra `skjoldmø´)
2 m. i.q. verna ; Gertz M vernula = servus modestus RH
vernus,
-a, -um i.q. vernalis, ad ver pertinens
vero
vide verus
® werra = guerra
verres,
-is m. i. nomen animalis
verro,
-ri, -sum, -rere 1 i.q. traho, rapio 2 i.q. everro, purgo, tergeo
3 i.q. undas percurro
verruca,
-æ i.q. tuberculum durum e cute erumpens
versatilis,
-e i. qui versari facile potest, mobilis
versatio,
-nis i.q. actio versandi
® versavice = viceversa 1
= inversus 2 remunerando (benevolentiam) Gertz M/RH
versiculus,
-i i.q. parvus versus
® versificator = poeta
Gertz M/RH
versiformis,
-e i.qui formam suam versat
versilis,
-e i.q. facilis advertendum, versatilis
‡versilitas, -tis de
nictatione, palpebratione
® versipellis-e qui pellem
vertit Gertz S 198, 12 = dissimulator
verso,
-avi 1 active i.q. sæpe verto, circumago, moveo 2 mediopassive
a de hominibus i.q. frequens alicubi sum, dego, vivo b i.q. manifestus
fio
1 versus,
-us de linea quam in scribendo ducimus et speciatim in carmine
scribendo; Gertz M etiam circumversiones
2 versus
adv (semper postponitur);Gertx S præpos. (ante subst.) =
erga/adversus; = ad
versutia,
-æ i.q. astutia, calliditas
versutus,
-a, -um i.q. ingeniosus, sagax
vertex,
-icis m. 1 i.q. vertigo 2 i.q. gurges 3 i.q. cacumen, culmen
montis 4 i.q. cardo cæli [nonnisi 176, 26 : poli vertex
= `nordpol´ RH] 5 de capite hominis a generatim i.q. caput
b speciatim de summa capitis parte 6 i.q. capilli capitis
*verto, -ti, -sum, -tere I
proprie i.q. contrariam partem verto A corporalia B incorporalia
II translate A i.q. converto 1 res corporeas a c.in b c.dat
2 res incorporeas a c.dat. b c.in B i.q. muto 1 res corporeas
2 res incorporeas a c. in b nude; Gertz M :verti etiam
= esse
*verus, -a, -um I i.q. sincerus,
non simulatus, non adumbratus A adi. 1 de hominibus 2 de rebus
corporeis 3 de rebus incorporeis B subst. i.q. veritas, res vera
1 sing. 2 plur. II i.q. veridicus, verax A de hominibus 531,
31 interpretes B de rebus
vere i.q. cum veritate 1
compar. verius an iocosius 83, 26 2 superlat. quam verissime
potui 238, 32
*verum particula adversativa
1 solum ponitur (semper primo loco) 2 antecedit
non...modo a sequitur etiam ; Gertz S verum sine etiam
78, 7 b sequitur et c nude 3 antecedit non
solum (nec solum, neque enim solum) a sequitur etiam
b sequitur et 4 antecedit non....tantum
*vero particula adversativa
(vide si vero 417, 25) 1 secundo loco ponitur
2 tertio loco ponitur
vesania,
-æ i.q. amentia, furor, vecordia
vesanus,
-a, -um i.q. insanus, demens, furiosus
vescor,
-i i.q. cibo utor, comedo, pascor 1 c.abl. 2 sine abl.
vesper,
-is m. i.q. extrema diei pars
vespera,
-æ i.q. vesper; Gertz S 402, 8 vesperae (plur.) cantantur
(in ecclesia)= vespertinæ laudes cf. vesperae primae =
festi initium, vesperae secundae = festi finis;vespertinalis synaxis
= conventus ad vesperas cantandas RH
vespillo,
-nis m. de iis qui pauperiorum cadavera efferunt
*vester, -ra, -rum pron. poss.
secundæ personæ pl.
® vestiarius qui in monasteriis
vestium monachalium curam habet Gertz M;vestiarium ubi
vestes servantur Gertz M
vestibulum,
-i i.q. locus ante ianuam ædium 1 profanarum 2 sacrarum
= vestiarium, sacristia Gertz S 308, 7
vestigium,
-i I proprie A i.q. pedis impressio 1 c.gen. vel pron. poss.
2 c.adi. 3 nude B metonymice i.q. ima pars pedis C i.q. pes
1 c.adi. vel pron.poss. 2 nude II translate i.q. indicium, signum
A c.gen. B c.adi. ; Gertz S 161, 19 vestigia = eundi facultas
iunctura
e vestigio i. extemplo, subito
vestio,
-vi, -tum, -re 1 proprie i.q (veste) induo;( Gertz M vestire
se bonis ecclesiæ) 2 translate i.q. contego, obduco
*vestis, -is de eo quo corpus
vestitur, vestitus tam virilis quam muliebris 1 c.gen. qualitatis
2 c.adiu. 3 nude
® veterana senectus =
extrema aetas Gertz M/RH
® veternus = antiquus
Gertz S 109, 22 exuviae veternae = peccata
veto,
-ui, -itum, -are I i.q. impero ne quid fiat A pro subi. homines
1 c.acc.(c.inf.) 2 c. gerund. 3 sequitur ne 4 sequitur
quo minus (post negationem) 5 abs. B pro subi. res 1 c.acc. c.inf.
2 abs. II i.q. arceo, prohibeo A c.acc. et abl. B sine abl.
vetitum, -i i.q. res vetita
(< veto)
vetulus,
-a, -um i. qui senium et vetustatem ingressus est, senex 1 substantive
2 adi.
vetus,
-eris I de eo qui aliquod tempus duravit, multi temporis est,
pristinus (opp.sæpe: novus, aliquando: recens)
II i.q. antiquus, priscus A subst. 1 m.pl. i.q. maiores 2 n.pl.
B adi.
vetustas,
-tis 1 i.q. longinquitas temporis præteriti, diuturnitas
a c.gen. b sine gen. 2 i.q.ad ætatem maiorem spectans, antiquitas
3 i.q. senectus; Gertz S 222, ant.4, 8 vetus homo
vetustus,
-a, -um 1 i.q. vetus, antiquus a adi. b subst. 2 i.q. pristinus
vexatio,
-nis 1 i.q. actio vexandi a c.gen. b sine gen. 2 i.q. disciplina,
correctio
vexillum,
-i 1 proprie i.q. signum militare 2 metonymice de manu militum
sub uno vexillo; Gertz M vexilliferæ puellæ = danice
skjoldmøer; vexillum crucis = signum crucis RH
vexo,
-avi 1 generatim i.q. agito 2 speciatim a proprie i.q lædo,
infesto b translate i.q. molesto, fatigo, afficio
via,
-æ I sensu locali A proprie de loco per quem sive vehiculo
sive pedibus sive alia ratione ire licet 1 c.gen. vel pron. poss.
2 c.adi 3 nude B translate II sensu locali vanescente i.q.
facultas, copia A abs. B c.gen.; Gertz S via morum = norma, forma;exemplar
RH;via iniquitatis = vestigia iniquitatisRH; via universitatis
= universæ carnis via = mors Gertz S 85, 11
viaticum,
-i de quavis re sive cibo sive pecunia quæ iter agendi
causâ necessaria est; Gertz M viaticum = sacramentum mortis
RH
‡viatim i.q. per viam
viator,
-is i. qui iter facit ; Gertz M = perigrinus
vibratus,
-us m. i.q. actio vibrandi, vibratio
vibro,
-avi i.q. tremulum splendorem emitto, mico, corusco
® vicariatus, -us = munus
vicarius Gertz M II, 323, 20
vicarius,
-a, -um i. ad eum qui vicem alicuius gerit pertinens; Gertz
M vicarius (generalis et provincialis apud fratres minores conventuales
et de observantia II, 311, 2, 22...312, 2... 318, 31
vicenarius,
-a, -um i. ad numerum viginti pertinens
® viceversa vide versavice
viceni,
-æ, -a i.q. viginti 1 sensu distributivo 2 sine sensu distributivo
vicinia,
-æ 1 de loco propinquo, vicinitas a c.gen. b sine gen. 2
de hominibus 3 i.q. propinquitas
vicinitas,
-tis i.q. propinquitas
vicinor,
-atus sum, -ari i.q. vicinus sum
vicinus,
-a, -um I i.q. propinquus, proximus A subst. 1 m. pl. 2 n.a sg.
b pl. B adi. 1 c.dat. 2 nude II i.q. instans, imminens III i.q.
similis; Gertz M comp.vicinior = in propinquo
vicis
gen. sing. f. 1 i.q. vicissitudo, alternatio a c.gen. b sine gen.
2 i.q. iteratio 3 i.q. condicio, casus 4 i.q. ministerium, munus,
officium 5 i.q. repensatio; Gertz S vice conversa = vice versa;vice
sive vicibus = adverbia numeralia (e.g.semel, bis, ter, quater,
quinquies etc.)RH
vicissim
1 i.q. per vices, alternatim 2 i.q. separatis temporibus 3 i.q.
sigillatim, separatim
vicissitudo,
-inis 1 i.q. alternatio, commutatio 2 i.q. remuneratio
victima,
-æ i.q. animal sacrificio destinatum > ut laudes gratesque,
vide et hostia /piaculum
® victimare Gertz S hostiam
dominicam decollando victimare 427, 16
victimarius,
-i i.q. sacrorum minister
*victor, -is I proprie de
eo qui e certamine superior evasit A subst. 1 c.gen. 2 c.adi.
3 nude B adi. II translate ; Gertz S victor = martyr 153, 78
*victoria i.q. hostium superatio,
actio vincendi I c.gen. A subi et pron.poss. B obi. II c.adi.
III nude; Gertz S 62, 4 = martyrium
® victoriosus = victor
triumphatorRH Gertz S 203, 21; Gertz M comp.victoriosior
victrix,
-cis i.q. ad victoriam pertinens 1 f. 2 n.
victualia,
-um n. i.q. res victui inservientes
victus,
-us de eo quo vivimus
vicus,
-i 1 de qualibet communitate civium i.q. civitas (interdum
de eodem loco et vici et urbis et oppidi
vocabulum usurpatur 2 de incolis
videlicet
particula affirmativa i.q. scilicet, nempe
*video, -di, -sum, -dere I
active A i.q. oculorum sensu percipio, cerno, perspicio 1 c.acc.
2 c.duobus acc. 3 c.acc.c.inf. 4 sequitur enunt.sec.interrog.
5 abs. B i.q. viso, convenio C i.q. intellego, cognosco, scio
1 c. duobus acc. 2 c.acc. c.inf. D i.q. animadverto, considero,
cogito II passive A i.q. appareo, speciem habeo 1 personaliter
a c.inf. b c. nom. c c.gen. qui dicitur qualitatis 2 impersonaliter
a pro subi. inf. b pro subi.: acc.c.inf. c pro
subi.: enunt. sec cum ut d sequitur enunt. sec.
cum quod B de somniantibus C de firmo animi iudicio i.q.
censeo, statuo
visa, -orum n.pl. i. quæ
videntur
videndus, -a, -um 1 m.
2 n.
viduitas,
-tis i.q. vita cælebs cum mulieris tum viri
viduo,
-avi i.q. viduum facio, privo
viduus,
-a, -um 1 speciatim de coniuge qui tori socio est orbatus 2 generatim
i.q. privatus, spoliatus, aliqua re carens
® viella (fr. vielle)
mlat. = viola > gamba; viellator qui ad viellam canit
voluptatis causâ RH
vigeo,
-ui, -ere i.q. vigorem habeo, valeo, polleo 1 c.abl. 2 nude
vigil,
-is 1 generatim i.q. vigilans 2 spciatim i.q. excubitores, excubiæ,
nocturni custodes
vigilans,
-tis i.qui vigilat
vigilia,
-æ 1 i.q. vigilatio, insomnia 2 in re militari de ipsis
custodibus qui vigilant 3 in re sacra de nocturnis sacris in honorem
eius factis cuius festum celebratur sequenti die, Gertz S 15,
16 ad res divinas pertinentes (a vesperis per nocturnos usque
ad Laudes) vide nox = vigilia; vigiliæ mortuorum = officium
quod pro defunctis canitur Gertz M
viginti i.
bis decem (numerale) 1 addito alio numero : viginti quinque (c.gen.)
2 nude
vigor,
-is i.q. vis illa qua aliquis vivit vigetque, robur, vires 1 de
animalibus 2 de rebus a corporeis b incorporeis; Gertz M vigores
= confirmationes animiRH
® vilipendere = minimi
pendere Gertz S 102, 20
vilesco,
-ere i.q. vilis fio
vilis,
-e i.q. vulgaris, contemptus, humilis 1 de animalibus 2 de rebus
a corporeis b incorporeis
vilitas,
-tis de statu eius qui vilis vel humilis vel vulgaris est
villa,
-æ 1 i.q. prædium rusticum 2 i.q. oppidum vel vicus
® villanus = incola villæ
Gertz S 358, 13
® villicatio = villici
officium GertzM
villicus,
-i i.q. præfectus villæ, procurator rei rusticæ
(nostra lingua `bryde´ [significat virum qui servis cibum
dat :bryde = dissecareRH])
villosus,
-a, -um i.q. villis plenus, hirsutus, hirtus
vimen,
-inis i.q. virgultum lentum, molle et flexile
vincio,
-xi, -ctum, -cire i.q. ligo, constringo 1 proprie a sensu strictiore
b sensu latiore i.q. in custodia habeo 2 translate
vinclum vide
vinculum
*vinco, -vici, -victum, -ncere
1 proprie i.q. in bello vel certamine supero, victoriam reporto
a c.acc. b c.abl. c c.acc.et abl. d abs. 2 translate vel sensu
latiore i.q. quocumque modo superior sum, compello a c.acc. b
c.abl. c c.acc. et abl.
® vinculare = in vincula
conicere Gertz S 427, 26
vinculatus,
-a, -um i.q. vinculis constrictus, vinctus
vinculum,
-i I proprie A generatim de eo quod connectit, adstringit ligamen
1 c.gen. 2 c.adi. 3 nude B speciatim 1 i.q. laqueus 2 i.q. nodus
3 i.q. instrumentum coercitionis, catenæ, carcer a c.adi.
vel pron.poss. b nude II translate de qualibet consertione, nexus,
obligatio A c.gen. B c.adi. C nude
vindex,
-icis m. de eo qui vindicat, punit, ultor 1 adiective 2 subst.
a c.gen. b sine gen.
vindico,
-avi 1 i.q. ulciscor 2 i.q. punio 3 i.q. defendo 4 i.q. mihi
assumo 5 passive i.q. obvenio 6 i.q. servo, retineo
*vindicta,
-æ I i.q. ultio vel animadversio pro delicto A c.gen. 1
obi. 2 subi. B c.adi. c nude II i.q. defensio, assertio
vinum,
-i i.q. liquor ex uvis confectus
violatio,
-nis i.q. actio violandi
violator,
-is de eo qui violat
‡violatus, -us m. i.q.
violatio
violens,
-tis i.q. violentus
violenter i.q. per vim,
iniuriose
violentia,
-æ 1 de rebus i.q. vis maior, vehementia a c.gen. b sine
gen. 2 de hominibus i.q. actio hostiliter aggrediendi, impetus
a c.gen. b sine gen.
violentus,
-a, -um 1 de hominibus i. qui vim adhibet, iniuriosus, ferox
2 de rebus a i.q. vehemens b i.q. vi coactus, invitus
*violo, -avi i.q. vi illata
quæ integra sunt corrumpo, lædo 1 pro obi. homines
a generatim i.q. vulnere afficio b speciatim i.q. stupro violo
2 pro obi. res a corporeæ b incorporeæ
vipera,
-æ nomen animalis, serpentis venenati genus; Gertz M : vippera
danice øgle
vipereus,
-a, -um i.q. ad viperam pertinens
*vir, -i I de hominibus sexus
masculini A generatim 1 c.adi. 2 c.gen. a qualitatis b tempus
vel locum originis indicantis 3 c.abl. qualitatis 4 nude B speciatim
i.q. maritus; Gertz S 15, 3, 17 vir dei (de sancto) vide homo
dei
vireo,
-ui, -ere i.q. viridus sum
virga,
-æ 1 i.q.tenuis ramulus, vimen 2 i.q. baculus, bacillus
a quo cæcus vel senex nititur b i.q. fustis ad verberandum
c i.q. sceptrum antistitis d i.q. sceptrum imperatoris
virginalis,
-e i.q. ad virginem pertinens
virgineus,
-a, -um i.q. virginalis
virginitas,
-tis i.q. castitas, integritas virginis
*virgo,
-inis i.q. femina integra, virum non experta 1 c.adi. 2 nude
virgula,
-æ i.q. nota librarii
virgultum,
-i i.q. multitudo virgarum pullulantium
® viridarium/viridiarium
= hortus Gertz M/RH
viridis,
-e semper localiter Viridis sinus/portus (danice apud
Falstriam `Grønsund´)
virilis,
-e i.q. ad virum pertinens 1 subst. n.pl.i.q. pudenda, partes
verendæ viri 2 adi.
viriliter 1 i.q. more virili
2 i.q. fortiter
virilitas,
-tis de viribus et robore viri
viritim
distributive i.q. singillatim
® virtuosus = homo virtute
mirabilis Gertz S 67, 16, ad virtutem augendam aptus 141, 8,
=virtus 407, 9
*virtus, -tis I generatim
A proprie 1 de viribus et robore viri proprio i.q. virilitas
2 i.q. sollertia a c.gen. eius rei in qua excellit aliquis b c.gen.
personæ vel pron. poss. B translate de rebus II speciatim
A sensu morali i.q. pudor, magnitudo animi, continentia sim. 1
c.gen.vel pron. poss. 2 c.adi 3 nude B i.q. fortitudo 1 c.gen.
vel pron.poss. 2 c.adi. 3 nude C de rebus præclare gestis
1 pl. 2 sing. D i.q. gloria, laus E i.q. vis, robur; Gertz S
virtus = vis 17, 10, virtus dei vel sanctorum 64, 9., virtuum
dominus = deus 119, 16, virtutes (fortes) = signa, miracula 78,
23
virulentus,
-a, -um i.q. plenus veneni, acer, vehemens
virus, -i
n. (nonnisi sing.num.) i.q. sucus noxius et venenatus serpentis
*vis, -m, -res f. [gen. vis
nusquam legitur] I sing. i.q. facultas seu virtus naturæ
cuiuscumque rei indita, potentia, nervi A c.gen. 1 hominum 2 rerum
physicarum 3 aliarum rerum B c.adi. C nude II pl. A proprie
1 generatim i.q. nervi, robur: vel pron. poss. a c.gen. b c.adi.
c nude 2 speciatim i.q. copiæ, milites a c.gen. b c.adi.
c nude B translate i.q. potentia vel facultas animi 1 de homine
2 de dis 3 de rebus corporeis 4 de rebus incorporeis
® viscera (plur.) = cor,
amor, misericordia 140, 21
viscus,
-eris n. [nonnisi plurali numero] 1 proprie i.q. intestinum quodcumque
animantium a de homine b de bestiis 2 metonymice de terra 3 translate
4 in imagine
visio,
-nis i.q. visum in quiete oblatum, species per somnum oblata
visitatio,
-nis i.q. actio visitandi;= visum i.e. revelatio Gertz S 330,
16
visito,
-avi 1 proprie i.q. visum eo, inviso 2 translate i.q. curo, adiuvo,
corrigo a de corporeis b de incorporeis
viso,
-i, -um, -ere 1 io.q. video, specto a active [nonnisi part.præs.]
b passive 2 i.q. venio ad videndum, inviso, visito 3 de eo qui
ad ægrotum venit 4 i.q inspicio
visum
vide video
visus,
-us m. 1 proprie a sensu activo i.q. aspiciendi vel videndi actus
sive facultas b passive 2 translate
*vita, -æ I generatim
i.q. actio vivendi A c.gen. B sine gen. II speciatim A de ratione
vivendi B de moribus 1 c, gen. 2 c.adi. 3 nude C sensu temporali
vel de singulis momentis vitæ
vitalis,
-e 1 adiective a de eo in quo vita consistit b de eo qui ad
vitam pertinet 2 subst.n. plur. i.q. partes corporis in quibus
præcipue vita consistit; vitalis vita = terrena vita Gertz
S 64, 17, vitalis = vitam præstans 117, 16 (de eucharistiæ
sacramento), vitale initium = initium veræ vitæ, vitalia
receptacula (in quibus vita sedem habet)
vitio,
-avi i.q. vitium infero, corrumpo
vitiosus,
-a, -um i.q. vitiis plenus, corruptus 1 de homine 2 de rebus
*vitium, -i i.q. pravitas,
corruptio cuiuscumque rei I proprie A de homine 1 de corpore 2
de animo B de rebus II translate sensu morali
*vito, -avi i.q. effugio 1
pro obi. hominem 2 pro obi. res a corporeæ b incorporeæ
vitricus,
-i m. i.q. matris maritus
vitta,
-æ i.q. ligamentum capitis
vitulus,
-i m. nomen animalis foetum/fetum masculinum in bubolo genere
indicans
vituperium,
-i n. i.q. vituperatio 1 c.gen 2 sine gen.
vivax,
-cis i.q. vivdus, vegetus, validus
vividus,
-a, -um 1 i.q. vita et vi præditus, validus 2 i.q. diu vivens,
diuturnus; Gertz S = vivificus 148, 17, = vitalis (de eucharistia)
quod vide
® vivificus i.e. qui vivificat
RH sc. lignum crucis Gertz M
vivo,
-xi, -ctum, -vere 1 i.q. in vita sum, vitam ago 2 de modo vivendi
vivens, -tis de eo qui vivit
*vivus, -a, -um 1 proprie
de animalibus i.q. vita præditus, vivens 2 translate i.q.
validus
*vix 1 de actione i.q. ægre,
difficulter 2 c.adi. 3 c.subst. 11, 23 conflictus gessit quorum
vix spectator....esse poterat 4 i.q. vixdum
vixdum i.q.
usque ad hoc tempus vix
*vocabulum, -i i.q. appellatio,
nuncupatio, nomen 1 c.gen. a poss. gen. b definitivus qui dicitur
2 c.adi. 3 abs.
vocabulo i.q. nomine
vocalis,
-e de eo qui vocem habet 1 de homine 2 de rebus; Gertz M II, 312,
22 vocalis = monachus qui suffragii ferendi in capitulis ius habet
Ducange
® vocaliter = invocando,
acclamando Gertz S 138, 13
vocatio,
-nis 1 i.q. reprehensio, vituperatio 2 i.q. exhortatio, invitatio
vociferor,
-atus sum, -ari i.q. vehementer exclamo, magna voce clamo 1 sequitur
ut 2 sequitur acc. c.inf. 3 sequitur acc. 4 abs.
vocito,
-avi i.q. nomino 1 de homine 2 de rebus
voco,
-avi I proprie i.q. appello, nomino 1 homines 2 res B i.q. advoco,
accerso c i.q. convoco D i.q. evoco E i.q. invoco F i.q. a mortuis
excito G i.q. invito H abs. i.q. vocem emitto II translate pro
subi res
vocula,
-æ i.q. parva vox
volatilis,
-e i.qui volat
volatus,
-us m. i.q. actio volandi, volatio
® volitatio < volito
(verbum intensivum) < volare Gertz M I, 219, 18 = saxum
per se ipsum movetur RH
*volo, -volui, -velle 1 i.q.
cupio, studeo, opto a c.inf. b c.acc.c.inf. c abs. 2 i.q. significo
(c.dat.) 3 vi voluntatis vanescente abundare videtur e.g.281,
26
volubilis,
-e i. qui facile volvitur, circumagitur 1 proprie Gertz M pons
volubilis i.e. pons trochleatim elevari potest(trochlea
= teutonice die WindeRH 2 translate
volubilitas,
-tis i.q. aptitudo ad volvendum, facilitas qua aliquid movetur
1 proprie 2 translate
volucer,
-cris, -cre 1 proprie i.q. volans, volatilis (subst. f.) 2 translate
volucritas,
-tis i.q. celeritas
volumen,
-inis I proprie de eo qui in gyrum volvitur, flectitur A de bestiis
B de rebus 1 de fluviis 2 de nubibus 551, 23 ingens nubium volumen
(de tonitru) II metonymice de operibus scriptis III de tempore
344, 15 annuum temporum volumen
® voluntarie = sua sponte/ultro
RH Gertz S 94, 8, 25
voluntarius,
-a, -um 1 proprie de eo qui sponte agit 2 translate de rebus
voluntas,
-tis i.q. intentio, propositum, sententia 1 c.gen. a subi vel
pron.poss. b obi. 2 c.adi. 3 nude
volupe i.q.
iucundum, gratum
voluptarius,
-a, -um i. qui voluptatem affert
voluptas,
-tis 1 generatim i.q. gaudium, lætitia, omne id quo gaudemus
tam in bonam partem quam in malam 2 speciatim a c.indicatione
sensuum quibus voluptatem percipimus b i.q. libido c de conviviis
volutuosus,
-a, -um i.q. voluptate plenus
voluto,
-avi 1 i.q. mente volvo, cogito 2 i.q. volvendo emitto, fero
volvo,
-vi, -utum, -vere i.q. cogito, reputo 2 i.q. molior, instruo
vomer,
-is i.q. ferramentum aratri quo sulci fiunt
vomitus,
-us m. i.q. vomitio 1 i.q. actio vomendi 2 de eo ipso quod vomitur
voracitas,
-tis i.q. edacitas, inexplebilis edendi aviditas
vorago,
-inis 1 proprie a i.q. hiatus montis vel terræ glacie obductæ
2 i.q. palus vel terra limosa 2 translate
® voratus-us m.i.e. actio
vorandi Gertz S 88, 14
vorax,
-cis i. qui vorat 1 proprie a de homine b de ave 2 translate
vos
vide tu
votivus,
-a, -um i.q. optatus, secundum votum
voveo,
-vi, -tum, -vere i.q. sollemniter promitto (c.acc.c.inf.)
*votum, -i n. I proprie de
precibus ad deum adhibitis cum sponsione II sensu latiore i.q.
preces A c.gen. B c.adi. III i.q. promissum, fides A c.gen. 1
subi 2 obi. B c.adi. C nude IV i.q. voluntas, desiderium A
c.gen. 1 subi. vel pron.poss. 2 obi. B c.adi. C nude V de eo
ipso quod voto optatur ; Gertz S 158, seq.3 votum = mens, animus
*vox, -cis I proprie i.q.
sonus animantium ore aut alia collisione corporum expressus A
hominum 1 c.gen. 2 c.adi. 3 nude B bestiarum C corporum II sensu
latiore A de loquendi modis B de usu vel facultate vocis C i.q.
dictum, oratio, verbum D i.q. carmen E i.q. clamor F i.q. tenor,
sententia G i.q. suffragium H i.q. lingua I i.q. appellatio 1
i.q. actio appellandi, vocandi, nominandi 2 sensu iuridicali
vulgaris,
-e 1 proprie ad vulgus pertinens a subst. m.pl. 388, 26 æqua
vulgarium alloquia b adi. 2 i.q. humilis, simplex; Gertz M vulgare
= vulgaris sermo
vulgariter i.q.Danice :214,
4 opp. Latialiter;® Gertz S = ex vulgi loquendi usu 102,
20
vulgo,
-avi 1 i.q. in vulgus enuntio, divulgo 2 i.q. palam facio, patefacio
3 i.q. notum facio, expono
vulgatus, -a, -um 1 i.q.
volgo notus 2 i.q. vulgaris, immundus
*vulgus, -i n.( Gertz S ter
m.) 1 i.q. plebs, populus, turba a c.gen. b c. adi. c nude
2 i.q. multitudo
vulgo i.q.
ab omnibus, passim
vulnero,
-avi 1 proprie i.q. vulnus infligo, saucio 2 translate i.q. frango,
vexo
vulnificus,
-a, -um i. qui vulnus infligere potest
*vulnus,
-eris n. 1 proprie i.q. plaga a c.adi. b nude 2 in imagine 3
translate i.q. damnum, clades
vulpecula,
-æ i.q. parva vulpes
vulpes,
-is i. q. nomen animalis
vultus,
-us m. 1 proprie i.q. habitus sive status faciei a c.gen. b c.adi.
c nude 2 sensu latiore de forma vel specie totius corporis 3
translate de rebus
vulva,
-æ i.q. membrum muliebre [teutonice `Gebärmutter´RH]
X
® xenia = dona hospitalia Gertz M/RH
® xenodochium = deversorium
praecipue pro peregrinis Gertz M /RH
Y
® ydeoma =ideoma Gertz
S 323, 9
® ydolum =idolum
® ydropicus = hydropicus
i.e. qui aquam intercutem habet
® ydus = idus Gertz S
75, 30
® ym(p)nus = hymnus, himnus
® ymago = imago
® ymber = imber
® ymmo = immo
® ypidumia = epidemia
Z
® zelus = studium, RH ardor Gertz S 60, 3, = invidia,
odium 227, 19; Gertz M zelare = studio/ardore aliquem defendere;
zelator = fautor RH
zephyrus
i.q. 1 ventus qui ab occasu solis flat 2 i.q. ventus
® zizanium Georges zizania-orum
Gertz S 230, 9 zizania = herba inutilis (bromus, causa superstitionis
RH)
® zenodochium = xenodochium
zona,
-æ 1 i.q. vinculum quo cingimur 2 i.q. vinculum dolii 3
de cæli et terræ regionibus