A
*a(b) a ante consonantes et i (e.g. 6,16 a Iutiæ prominentia), ab ante vocales et h (e.g. 3,18 ab hortatoris amplitudine) abs semel legitur I de qualibet separatione cum sensu locali tum in imagine (hic illic in notionem `adversus´ vergit) A c verbis movendi, transferendi, revocandi, deflectendi sim. 1 composita 2 simplicia B c. subst. a verbis derivatis C c. adi D c. indecl. II ab re i. sine causa III spectat ad initium separationis sive actionis unde loci vel a qua persona profiscatur, oriatur, fiat (sensu locali non iam interlucente meram relationem indicat; hic illic vergit in notionem causalem `propter´) A strictius 1 c. verbis 2 c.adi. B liberius 1 c. verbis accipiendi, exigendi, petendi, quærendi sim. 2 c. verbo`esse´ IV sensu separationis vanescente significat locum ubi quid fiat V sensu separationis penitus exstincto de tempore VI de origine A gentis, hominis etc.B nominis VII de auctore et causa A c. verbis (genere passivo sive eadem significatione) B c. adi. vi passiva C c. subst. a verbo derivato; cum adverbiis iunctum: ab hinc, ab inde, ab invicem, a longe, a remotis, amodo = ex hoc tempore, ab olim
abbas -tis m.vir venerandus monasterio præfectus
abdicatio actio abdicandi magistratum 1 c.gen.obi. 2 c.gen.subi.
abdico-avi -atum are 1 i.q.depono 2 i.q. aspernor, repudio, desero. 3 technice exautoro 298,24
abdo abscondo, occulto, removeo
   abditum locus occultus
   abdita de locis occultis
abdomen adeps, pinguedo
abduco, -xi, .ctum, -cere I proprie i.q. ab aliquo loco duco; Gertz M= auferre, asportare A c.abl. B sine abl. 1 homines 2 res II translate i.q. illicio
abeo, -ii, -itum, -ire I sensu stricto i.q. abscedo A de hominibus 1 abs. 2 c.abl. 3 c. acc. B de rebus 1 abs. 2 c. præp. II sensu latiore i.q. convertor, evado
aberro, -avi i.q. erro 1 proprie 2 translate
® abhominabilis = abominabilis = detestabilis/nefariusRH Gertz S III Index V;
® ab(h)ominatio Gertz M II, 169,5 (medii aevi etiam = aversatio RH)
abhorreo,-ui,-ere i.q. recuso, abnego
*abicio,-ieci,-iectum,-icere 1 i.q. proicio, despuo, amitto a proprie b translate i.q. depono, omitto 2 i.q. deicio a proprie b translate
   abiectus,-a,-um i.q. humilis 1 adi. 2 subst.
abiectio,-nis i.q. actio abiciendi
‡abiecto,-avi i.q. abicio
‡abiectus,-us m. i.q. deformatio
‡abietinus,-a,-um i.q. abiegnus (< abies = Pinus abies / Pinus picea Linné)
abigo,-egi,-actum,-igere 1 i.q. expello 2 i. propello, depello
abinde i.q.ex eo tempore
abitus,-us m. i.q.discessus
® ablativus sæpe pro accusativo de temporis spatio Gertz S III Index V
® ablata,-orum n.plur. 27,20 vide part.perf. ablatus < aufero
ablego, avi -atum-are i.q.discutio
abluo,-i,-tum,-ere 1 proprie a i.q. :lavo b i.q. eluo 2 translate i.q.diluo
® ablutio pedum in cena domini Gertz S 508 sub "mandare"
abnego,-avi i.q.nego ® se abnegare Gertz S I 63,2 et S II 338,9
abnuo,-i,-ere i.q. nego, abnego 1 abs. 2 c.acc. 3 c.inf.
aboleo,-evi,-itum,-ere 1 i.q.deleo, tollo, abrogo 2 i.q. diluo expio
abrado,-si,-sum,-dere 1 i.q.:rado, demo 2 i.q. reseco
abripio,-ripui,-reptum,-ripere 1 i.q. abduco, rapio, tollo a proprie b translate 2 i.q. decido 3 i.q. irritum facio
abrogo,-avi i.q. tollo, aboleo, infirmo
abrumpo,-pi,-ptum,-mpere 1 i.q.abscindo a proprie b translate 2 i.q. dirimo 3 i.q excludo, secerno
abscedo,-ssi,-ssum,-dere i.q. abeo 1 de hominibus a abs. b c.abl. 2 de rebus
abscessus,-us i.q. discessus
abscido,-di,-sum,-dere 1 i.q. amputo, decido 2 i.q. removeo, aboleo
   abscisus,-a,-um i.q. brevis
   abscise i.q.breviter
abscindo,-di,-ssum,-ndere i.q. violenter amputo
® a(b)scultare = auscultare Gertz S II 303,8
absens,-tis i.q. qui abest 1 de hominibus 2 de rebus
® absentare se = abire, discedere Gertz S III 427,11; Gertz M absentare velum aspectu I,90,16-17
*absentia,-æ i.q. status `abessendi´ 9,34
absisto,-stiti,-stitum,-sistere 1 i.q.absum, remotus sum a proprie b translate 2 i.q. desisto
absolutio,-nis 1 i.q. liberatio 2 i.q. venia
absolvo,-vi,-utum,-vere 1 i.q. facio, efficio, conficio 2 i.q. satisfacio, expleo 3 i.q. libero a generatim b de iudice 4 i.q. diluo, se absolvere = recusare, absolvere ab excommunicatione, absolvere de peccatis, absolvere votum
absonus,-a,-um i.q. disconveniens, alienus
absorbeo,-ui,-ere i.q. exsorbeo
*absque c.abl. i.q. sine
abstergeo,-si,-sum,-gere 1 proprie i.q. detergeo 2 translate i.q. diluo
abstinentia,-æ 1 i.q. moderatio, temperantia 2 c.gen. obi. i.q. actio abstinendi, carendi
abstineo,-ui,-ere 1 i.q. cohibeo, arceo 2 i.q. abstineo me a abs. b c.abl. c c. ab d c. quo minus
   abstinens,-tis c.gen
abstraho,-xi,-ctum,-here 1 i.q. abduco, removeo a c.abl generatim b sine abl. 2 translate i.q. averto, abstineo a c. ab b c.abl. c sine abl.
abstrusus,-a,-um 1 proprie i.q. occultus, remotus 2 translate
absum,-fui,-esse 1 i.q. non adsum, remotus sum, disto a de hominibus b de rebus 2 i.q. desum, non suppeto
*absumo,-psi,-ptum,-ere I i.q. consumo, utor II i.q. deleo, destruo 1 res 2 animantes a active i.q cædo, neco b passive i.q. morior
absurdus,-a,-um i.q. iniquus
abundantia,-æ i.q. affluentia, copia, ubertas 1 abs. 2 c.gen.subi.3 c.gen.obi.
abunde i.q. abundanter, affatim, copiose; iunctura: abunde est 1 c.inf. i.q. satis est 2 sine inf.
abundo,-avi 1 nude i.q. :multis comitibus nitor, superior sum 2 c.abl.copiæ i.q.affluo, copiosus opulentus sum
   abundans,-tis i.q. affluens, uber, permagnus 2 i.q. plenus, præditus a c.abl. de hominibus b c.gen.
® abusio = contemptio Gertz S II 307,14
abutor,-usus sum i.q. falso utor
® abyssus =altum mare Gertz M II 475,13
*ac (cf.atque) particula copulativa; prævalet ante consonantes(ante gutturales quoque e.g. 6,17)sed legitur et ante vocales et ante h. Semper dicitur : ac deinde, ac(atque) demum 1 vi connexa a iunguntur duo membra b ultimum membrum aliis coniungit c iunguntur numeralia d iuncturæ notabiliores: -que ac ; ac...nec non et e ac ne f ac pro `neve´ 2 vi comparativa vel potius æquativa : æque ac, idem ac, nec minus ac, pariter ac, perinde ac, haud (nec) secus ac, simul ac
ac si i.q.quasi
*accedo,-ssi,-ssum,-dere I prævalente sensu motionis i.q. adeo, advenio A proprie (pro subi.cum homines tum res corporeæ) 1 nude 2 c.adv. 3 ad homines a c.acc. b c.dat 4 ad res, loca, sim. a c.acc. b c. in d c. dat. B translate (pro subi. incorporalia a c. dat. b sine dat.II prævalente sensu augmentationis i.q. addor a c. dat. b sine dat.
acceleratio,-nis i.q. actio accelerandi 1 c.gen. obi. 2 nude
accelero,-avi i.q. maturo, etiam + inf. Gertz M 398,30
accendo,-di,-sum,-dere 1 proprie i.q. incendo 2 translate i.q. commoveo, concito, impello a c.abl. b sine abl. 3 i.q. efficio, conflo, moveo
acceptabilis,-e i.q. acceptus, gratus
® acceptio = existimatio, dignitas Gertz S I 75,1, Gertz M = gratia 62,6
accepto,-avi 1 i.q. accipio 2 i.q. probo
*accerso,-ivi,-itum,-ere I generatim i.q. accieo, venire jubeo, venire facio A homines 1 singulos (i.q. voco) 2 plures a i.q. voco b i.q. convoco B manum in medium prodire iubeo (iocose dicitur) II speciatim i.q. invito ® accersire = arcessere Gertz S passim
accessio,-nis 1 i.q actio accedendi, adeundi, aditus 2 i.q. incrementum
accessus,-us i.q. actio accedendi, aditus 1 proprie a c.gen.obi. b c. gen.subi. 2 translate i.q. facultas, potestas
accido,-i,-ere i.q. evenio, contingo, fio 1 personaliter 2 impersonaliter a c.adv. b c. ut c c. acc.c.inf.
accingo,-xi,-ctum,-gere i.q. cingo, armo 1 proprie 2 translate i.q. orno
accio,-vi,-tum,-re i.q.accerso, advoco, convoco 1 homines 2 res a corporeas b incorporeas
*accipio,-cepi,-ceptum,-cipere I i.q. adipiscor, habeo; Gertz M II 119,11 = vi sumere A abs. B c.acc. 1 corporea 2 incorporea II comperio, audio 1 c.abl. 2 sine abl III recipio, excipio IV intelligo, habeo exsistimo
   acceptus,-a,-um i.q. carus, gratus
   accepta,-orum subst. n. ad II i.q. res auditæ, fama
accipiter,-ris m. nomen avis rapacis (`høkia´)
acclamatio,-nis i.q. clamor assentiens
acclamo,-avi 1 i.q. clamo a abs. b c.acc.c inf 2 i.q. consentio ® = exclamare Gertz S I,118,6; = imperare Gertz S 122,21
acclinis,-e i.q. acclinatus
accola,-æ m. 1 i.q. qui iuxta vel circa locum habitat 2 i.q. incola
accommodo,-avi i.q.do, præbeo
accresco,-vi,-tum,-scere i.q. adiungor, addor
accubitus,-us m. i.q. locus accubandi, sedes
accubo,-are i.q. mensæ accubo, sedeo
accumbo,-bui,-bitum,-mbere i.q. :sedem, locum capio
accuratus,-a,-um i.q. cum cura factus, diligens 2 i.q splendidus
   accurate i.q.diligenter
® accuratio =diligentia, diligens cautio Gertz M II 168,35
® accurare i.e. cum cura facere, etiam + inf. accurabo evincere Gertz M II 400,29
accurro,-ri,-sum,-rere i.q. advolo, appropero
accursus,-us i.q. actio accurrendi
accusatio,-nis i.q. criminatio, insimulatio 1 sensu iuridicali 2 sensu a c.gen.obi. b sine gen.obi.
accusator,-is 1 i.q. qui accusat, insimulator 2 i.q.detrectator c.gen.obi.
accuso,-avi 1 iuridicialiter i.q. insimulo 2 i.q. vitupero
   accusans,-tis opp.reus
® acephali proprie capite carentes i.e. præcipue hæretici quidam sic vocantur Gertz M I, 80,11
*acer,-ris,-e 1 de animantium vi agendi a de ipsis hominibus i.q.audax crudelis, vehemens b de facultatibus animi c de sensibus d de sagacibus bestiis 2 de rerum vi afficiendi i.q. gravis, vehemens
*acriter 1 de actione vehementi a speciatim de actione infesta, bellicosa b generatim 2 de affectu gravi
acerbitas,-tis de sapore acri 2 iniucunditas, tristitia, asperitas (c.gen.causæ moventis sive rei acerbæ) 3 (c.gen.) feritas
acerbus,-a,-um i.q. iniucundus, tristis
   acerbe i. amare syn.acriter
acerra,-æ turibulum, vas fragrantiam continens
acervus,-i 1 de rebus aliis super alias comulatis i.q. congeries, strues a c.gen. b nude 2 de hominum multitudine, globo
*acies,-i I proprie i.q. acumen cultri, gladii sim.II translate A de oculis 1 i.q. obtutus acer 2 i.q.vis videndi 3 obtutus 4 oculus.B in arte militari significat 1 locum prælii (nostra lingua `frontlinie´.....)2 totum exercitum dispositum 3 partem exercitus (sive classis) consilio quodam per ordines dispositi 4 prælium exercitu instructo in aperto campo commissum (acie aggredi, excipere, manum conserere, superare sim.)
® acoli(y)tus/acoluthus gr. (= comites sacerdotis) = clericulus minoris ordinis, qui quartum gradum adeptus est, vide et ostiarius 1º, lector 2º, exorcista 3 º > subdiaconus ordinis maioris > diaconus
® aconîtum Linné (teutonice Eisenhut, Sturmhut, Venuswagen) Gertz M I,78,25 aconita : herba quae venenum continet
acquiesco,-vi,-tum,-scere nonnisi proprio sensu i.q. quieti me dedo 1 de animantibus 2 de classe 3 de cineribus mortui 4 de procella consternationis i.q. tranquillam fieri; Gertz M = obtemperare I,232,24, = morem gerere II,140,17, cum inf.: acquievit scribere = voluit scribere
acquiro,-sivi,-situm,-rere i.q. mihi paro (cum homines tum res) ; Gertz M II,409,24 :aliquam legaliter acquirere = in matrimonium ducere RH
   acquirenda,-orum n.
   acquisita,-orum n.
acritas,-tis de visu acri (c.gen.)
® actenus vide hactenus
actio,-nis 1 generaliter i.q. agendi ratio a generatim nude b speciatim de missa 2 in re iudiciaria de causa adversus reum agenda (hic illic de oratione in iudicio habita) 3 fere i.q. oratio
® actitare (frequentative ago) saepenumero litem habere
actor,-is i.q. accusator, opp. reus; Gertz M =auctor, deo actore = deo agente
actus,-us 1 de gladio agendo i.q. ictus 2 de rebus gestis sive gerendis a c.gen. subi. b c.gen.obi. c sine gen.
aculeus,-i 1 proprie de rebus acutis 2 translate a de procacitate facundiæ b fere i.q. stimulus
acumen,-inis n. 1 de acutis beluæ dentibus 2 de rebus acutis (cum de armis tum de aliis) a c.gen. b sine gen.3 de ingenio, de sagitate a c. gen. vel pron.poss. b sine gen. > vergit in notionem artificii e.g. 236,24
acuo,-i,-tum,-ere 1 i.q. sagacem facio 2 i.q. augeo
   acutus,-a,-um de instrumentis ad pungendum vel cædendum aptis
   acute i. callide
*ad I de motu et directione (sæpe accedit usque) A cum sensu locali tum in imagine 1 c. verbis a movendi, transferendi, pertinendi sim. (c.gerund vergit in notionen finalem) b dicendi, scribendi, respondendi sive non 2 c. subst. a: a verbis derivatis b aliis 3 c. adi. 4 c. participiis B temporaliter C spectat ad mensuram II de relatione finali (sæpissime c. gerund.) A c. verbis adhortandi, impellendi, provocandi B c. verbis sufficiendi sive non C c. aliis III de positione et situ A notione directionis nondum plane exstincta B notione directionis deperdita 1 generatim 2 c. numeralibus i.q. circa 3 de tempore (quando) (iunctura: ad tempus i.suo tempore IV de modo 64,28 V de rebus comitantibus (transit in notionem causalem) pro abl.nudo VI formulæ: ad instar 208,7,. ad hæc (i.qu. præterea 297,32 (syn. usque) ® ad invicem = invicem; = inter se; ad modicum = (ad) breve tempus ; ad plenum = satis ; ad presens = nunc / statim Gertz S; Gertz M ad instar = pro;ad modum = sicut;ad minus = saltem;ad maius = maxime; ad instantiam = rogatione alicuius etiam atque etiam vel ad preces, ad tempus i.q. pro tempore; ad duas noctes = duas noctes; postea ad multa tempora = multis temporibus post; ad longum tempus ante = multo ante
® adacutus = acutus Gertz S I 79,12
adæquo,-avi 1 i.q. æquum facio, comparo 2 fere i.q. compleo
adamo,-avi i q. concupisco, uxorem habere volo
adapto,-avi i.q. accommodo
® adaquare = irrigare Gertz S III 403,27
adaquo,-avi i.q. ad aquam duco (equos)
® adarmare = armare Gertz S 102,11
adaugeo,-xi,-ctum,-gere i.q. augeo, maiorem facio Gertz M adaugere = dotare
® adbreviare = brevius facere RH
addico,-xi,-ctum,-cere 1 in iudicioextremo ad pønam condemno 2 translate i.q. designo, attribuo
additamentum,-i de ea re quæ additur c.gen.rei additæ
additio,-nis i. actio addendi
addo,-didi,-ditum,-dere 1 i.q. appono a proprie b translate 2 c. notione augendi a generaliter i.q. præter aliud tribuo c.acc. et dat. b dicendo addo c cogitatione addo (sequitur quod)
*adduco,-xi,-ctum,-cere 1 proprie ad aliquem locum vel hominem duco, Gertz M = affero a abs. b addito loco 2 translate i.q. compello, perduco a c.acc.et abl. b c. acc. c. acc.omisso abl. c ad c.gerund. d adductus ut; iunctura : mentes adducere Gertz M 90, Va,9 = mentem advertere vel = animadvertere; adductus-us m. actio veniendi (opp. reductus actio revertendi) Gertz M I,424,10
adedo,-di,-sum,-dere [nonnisi perf.part.] 1 proprie i.q. arrodo 2 translate i.q.(partim) consumo, attero
*adeo,-ii,-itum,-ire 1 proprie sensu motionis prævalente i.q. peto, appropinquo 2 translate sensu motionis evanescente a sensu hostili b sensu amico c oscillat inter a et b 3 vergit in notionem subeundi
® adeo adv. =aeque ut Gertz M I,437,16 ; eo modo quo RH vide *adeo i.q. usque eo
adiens,-euntis substantive 241,26 (< adire)
*adeo i.q. usque eo I retro spectat II e contextu supplenda res ad quam spectat particula III spectat versus sequentia A auget adi.sive adv. i.q. tam. 1 sequente enunt.sec.ut a anteponitur 7,8 b postponitur 125,2 B auget verba i.q. tantum 1 sequente enunt.sec. a adeo ...ut b adeo ut (i. ita ut cf. àdeo quod apud quosdam scriptores) c quin 9,15 2 non adeo ...quam iunctura : adeo usque 496,31
adeps,-ipis m. i.q. pinguedo; Gertz M proponit adipum laternam parvam esse quae adipe alenda est
adeptio,-nis actio adipiscendi, comparatio.
adhibeo,-ui,-itum,-ere i.q. adduco, affero, sæpe notione propria vanescente in notionem utendi vergit 1 c.acc. et dat. a pro obi. homines b pro obi. res 2 c.acc. solo a pro obi. homines b pro obi. res, fere i.q. utor
adhortatio,-nis actio adhortandi, monendi 1 generatim 2 speciatim de actione stimulandi ad pugnam a abs. b c. gen. poss.
adhortor,-atus sum,-ari i.q. animum do, stimulo, moneo
*adhuc 1 hodie quoque a in oratione directa b in oratione obliqua 2 etiam tum 3 ad id tempus
adiaceo,-ui,-ere 1 de situ locorum i.q. vicinum esse 2 de aliis
*adicio,-ieci,-iectum,-icere 1 generaliter i.q. addo affero a c. acc. et dat.:de animantibus 2 speciatim i.q.dicendo, scribendo aliquid addo. a sequitur obi.nominale b sequitur acc. c.inf. c sequitur quæstio indirecta
adiectio,-nis actio adiciendi
*adigo,-egi,-actum,-igere 1 proprie i.q.adduco, impello sensu locali a de animantibus b de rebus 2 in imagine 3 translate fere i.q.aliquem ad aliquid cogo, aliqua re obstringo a c.dat. b sine dat.
*adimo,-emi,-emptum,-imere i.q. eripio, aufero (sæpe omisso dat.) 1 homines 2 res
adimpleo,-vi,-tum,-re i. ad finem perduco ® = implere, etiam præsagium, promissum, desiderium Gertz S e.g. II 190,11; = perficere e.g. 103,15
® adinvenire = nova(nec bona) comminisci Gertz S II 326,13 ; adinventiones S I 94,11
*adipiscor,-eptus sum, -ipisci studio assequor, impetro 1 homines 2 res
® adipum vel adipus Gertz M II 210,17 (< adeps quod vide)
*aditus,-us 1 sensu locali (sæpe c.gen. loci adeundi vel personæ et rei adeundæ sive c.gen. eius qui adit a actio adeundi b via, locus adeundi c facultas, potestas adeundi 2 sensu locali deperdito vergit in notionem facultatis (c.gen. et nude)
adiudico,-avi 1 c.dat. i.q. iudicio attribuo 2 sine dat.i.q. iudico
adiumentum,-i i.q. auxilium
adiungo,-xi,-ctum,-gere i.q. adnecto, coniungo, addo
adiuratio,-nis i. actio vehementer orandi et obtestandi
adiuro,- avi i. vehementer peto (® aliquem ut Gertz S II 342,29; adiuratus = dato jurejurando 302,18)
adiutor,-is qui adiuvat 1 c.gen. 2 nude
® adiutorium = auxiliumRH Gertz M II173,28
adiuvo,-vi,-tum,-vare i.q. sustento 1 vergit in notionem augendi 2 vergit in notionem auxilio tollendi
adminiculor,-atus sum, -ari de hominibus adiuvantibus
adminiculum,-i 1 de fulcimento rei corporalis 2 sensu proprio penitus extincto fere i.q. auxilium
administratio,-nis 1 sensu strictiore de actione præbendi 2 sensu latiore a de qualibet actione : c.gen. rei gerendæ, gubernandæ b i.q. functio
administrator,-is 1 i.q. minister 2 de ministris ecclesiæ
administro,-avi 1 sensu strictiore i.q. præsto, præbeo a c.dat. b sine dat.2 sensu latiore fere i.q. ago, gero, curo, moderor (cum de muneribus exercendis tum de aliis
admirabilis,-e 1 quod admirationem movet 2 quod mirum videtur
*admiratio,-nis 1 affectus verantis vel reverentis a abs. b c.gen.subi. c c.gen. obi.2 affectus obstupescentis a abs. b c.gen.subi. c c.gen. rei mirabilis
admirator,-is qui veneratur vel suspicit
admiratrix,-cis quæ veneratur vel suspicit
admiror,-atus sum,-ari 1 i.q. veneror, suspicio 2 i.q. miror, stupeo
   admiranter i. cum admiratione
admisceo,-scui,-xtum,-scere i. miscendo infero, adicio 1 c.dat. 2 sine dat.
admissio,-nis i.q. permissio
*admitto,-si,-ssum,-ttere 1 i.q. appono, iuxta pono 2 i.q.aditum præbeo, adhibeo(pro obi. homines) 3 i.q. permitto, concedo (pro obi. res) 4 vergit in notionem committendi (® = capere consilium Gertz S I 113,18 ; admittere = infligere (ictus 118,1) = ferre, dare (opem 135,15) = accipere (dona 124,6) = dare (vela ventis 101,2) ; = celari non posse (380,5); admittere se incendiis = se conicere i.(90,15)
   admissum,-i n. de delicto commisso
*admodum indeclin.i.q. satis(restringit vim adi vel verbi) 1 c. adi (numquam plus uno vocabulo intercedit, sæpe inter subst. et adi. ponitur) a speciatim de ætate b generatim 2 c. verbis (sæpe intercedunt nonnullæ voces)
admoneo,-ui,-itum,-ere i.q. moneo 1 c. abl. 2 c. gen., 3 c.acc. c. inf..4 c. ut, ne
admonitio,-nis i.q. monitio
admoveo,-vi,-tum,-vere 1 i.q. affero, adduco, adhibeo a animantia c.dat. b res c.dat. 2 vanescente sensu movendi i.q. iungo
adn. vide ann.
® adnihilare = ad nihilum redigere Gertz S II 363,23, adnihilatio Gertz M I,32,4 = eversio RH cf. teutonice Vernichtung
*adolescens,-tis m. i.q. iuvenis
adolescentia,-æ i.q. de prima ætate
adolescentulus,-i m. i.q. admodum adolescens
adolesco,-olevi,-ultum,-olescere 1 i.q. cresco a de animalibus b de rebus 2 i.q.nutrio
   adultus,-a,-um 1 de hominibus i.q. pubes 2 de rebus i.q. vetus et validus
adopto,-avi i.q. opto; Gertz M adoptare fidem I,118,10, adoptare ecclesiam = ecclesiae (dat.) favere RH, II,440,32
® adorare = orare Gertz S II 362,2
adordior,-sus sum,-diri 1 i.q. incipio a c.acc. b c.inf. 2 i.q.aggredior, attento
*adorior,-tus sum,-iri i.q.aggredior, hostiliter peto 1 animantia a c.abl. b sine abl. 2 res a c.abl. bb sine abl.
adorno,-avi 1 i.q. orno a c.abl. b sine abl. 2 i.q. honoro
adoro,-avi i.q. veneror
adp-.>app-
ads.> ass-
adsc-> asc-
adsp->asp-
adst->ast-
adulatio,-nis i.q.actio adulandi, blanditia 1 nude 2 c. obi. gen.
adulatrix,-cis i.q. assentatrix
adulor,-atus sum,-ari 1 i.q. blandior a abs. b c.acc. c c.dat 2 i.q. peto, contendo
adulter -a-um i.q. 1 m.i.q. adulterator 2 f.femina infidelis
adulterinus,-a,-um 1 i.q. falsus 2 i.q. alienus
adulterium,-i i.q. stuprum
adumbratio,-nis 1 i.q. imago 2 i.q.simulatio
adumbro,-avi 1 i.q.depingo 2 i.q.fingo 3 i.q.obscure indico, portendo 4 i.q. umbris afficio, vexo
   adumbratus,-a,-um i.q. fictus, falsus
® adunare = in unum cogere, congregare Gertz S I 105,2; = adiungere 158, 11 seq.
aduncus,-a,-um i.q.uncus, incurvus
aduro,-ssi,-stum,-rere 1 i.q. uro 2 translate deleo, exstinguo
adusque i.q. usque ad
® adustio = incendium Gertz S 83,16
advecto,-avi i.q. adduco
adveho,-xi,-ctum,-here 1 i.q.affero 2 passive i.q. advenio, appropinquo a c.abl. instr.b c.dat.loci
advena,-æ g.c. i.q. alienigena, externus 1 subst.2 adi.
advenio,-i,-tum,-ire i.q. accedo, ad aliquem locum venio, pervenio 1 de hominibus a abs. b c.abl. instr. c c.ex d c. apud e c.acc. 2 translate
adventatio,-nis i.q. actio adventandi, accessus
advento,-avi i.q. appropinquo 1 de hominibus a abs. b c.adv. 2 de rebus
*adventus,-us m. i.q. actio adveniendi 1 hominum (cum nude tum gen. et adi.accedentibus) 2 rerum
adversarius,-a,-um 1 subst. i.q. hostis 2 adi. i.q.hostilis
adversitas,-tis 1 i.q. fortuna adversa 2 i.q. iniquitas ® = impedimentum Gertz S I 91,21
adversor,-atus sum,-ari i.q. repugno c.dat.
*adversus,-a,-um 1 i.q. oppositus (hic illic c.dat.) 2 i.q. infestus, infaustus 3 i.q.hostilis a c. dat. b sine dat..
   adversum,-i n. 1 i.q. latus oppositum a c. gen. b sine gen.2 nota sensum hostilem 398,21
*adversum præp.c.acc.de relatione hostili 1 c.verbis 2 c. subst. a a verbis derivatis b aliis 3 c.adi.
*adversa,-orum n. i.q. res adversæ
adverto,-ti,-sum,-tere 1 i.q. aliquid ad aliquam rem verto a c. dat. b c. in 2 i.q.do, dedo 3 i.q. adnimadverto, cognosco a c.acc. b c. duobus acc. c c.acc. c.inf. d c. quæstione indirecta 4 i.q. habeo æstimo (nonnisi passive)
® advesperare/ advesperascere Gertz M II,484,28 = die inclinante in vesperam RH
® advivere = ultra vivere Gertz S I 85,12, =adhuc vivere Gertz M II,33,27
advocatio,-nis 1 i.q. vocatio c.gen.obi. 2 i.q. auxilium advocati.
advoco,-avi 1 i.q. ad me voco a generatim b speciatim in matrimonium 2 i.q. convoco 3 i.q. imploro
® advocatus = patronus Gertz S I 81,5, Gertz M II,119,6 advocatus regis = regis præfectus
® advolitare (frequentative < advolo) = identidem advolare RH, Gertz M =cito accurrere II,400,25
advolo,-avi i.q.accurro, appropero de hominibus; Gertz M = cito obtemperare iussioni II,393,9
advolvo,-volvi,-volutum,-vere 1 i.q. admolior, voluto a c.dat. b sine dat. 2 i.q. applico 3 me advolvo vel advolvor (de supplicis gestu)
*ædes,-is I generaliter i.q. domus (de singulis conclavibus fortasse 83,38.etc.) A sing.(syn. domus) B plur. II specialiter i.q. ædificium sacris usibus destinatum A de ecclesiis Christianis 1adiectivum sanctitatem indicat a plur. b sing. 2 c. gen.(nonnisi sing.) 3 nude (nonnisi sing.) B de delubris paganis 1 c.gen. 2 nude (nonnisi sing.)
ædificatio,-nis i.q. actio ædificandi
® ædificator Gertz M II,29,10 translate :ædificator morum
ædificium,-i i.ædes, domus, fabrica
ædifico,-avi i.q. construo, facio; Gertz M II,332,21 translate = pietatis sensu aliquem implere
ædituus,-i m. de eo qui domum tutatur
æger,-ra,-rum I proprie i.q.invalidus, graviter affectus A de corpore 1 subst. a nude b c.abl. 2 adi. B de animo II translate i.q. miser
    ægre 1 i.q. invite ; ægre ferre i.q.graviter ferre 2 i.q. vix, difficulter
ægritudo,-inis i.q. sollicitudo, mæstitia
ægrotus,-a,-um i.q. æger, invalidus
æmulatio,-nis i.q. actio æmulandi 1 in bonam sententiam : certatio, studium c.gen. obi 2 in malam sententiam i.q. invidia a abs. b c.gen.obi.
æmulor,-atus sum,-ari 1 i.q. æquare studeo a. c.abl. instr. b sine abl. 2 i.q. studeo, faveo, colo
   æmulans,-tis c.gen.
æmulus,a,um, 1 adi.i.q. æmulans 2 subst. (c.gen.) a i.q. competitor b i.q. studiosus, fautor
æneus,-a,-um i.q. ex ære factus
Æolicus,-a,-um i. ad Æolum ventorum dominatorem pertinens
æquabilis,-e i.q. constans
æquabilitas,-tis i.q. constantia
æqualis,-e i.q. par 1de similitudine quantitatis a c.dat b sine dat. 2 de similitudine qualitatis, dignitatis
   æqualiter i.q. pariter
æqualitas,-tis de concordia, paritate
æquanimiter i.q. æquo animo
æquiparo,-avi i.q. æquo, par sum
æquitas,-tis i.q. iustitia
® aequivocus = ambiguus, anceps, dubius > equivocus = idem nomen habens Gertz S 425,III,4
æquo,-avi 1 i.q.æquum facio, exæquo a c. dat.b sine dat. 2 i.q. exæquor, consequor a c.abl.instr.b sine abl..
æquor,-is n. i.q. mare
æquoreus,-a,-um i.q. marinus
æquus,a,um 1 i.q. par, idem a c. dat b sine dat 2 i.q.justus meritus 3 i.q.favens, benevolus 4 i.q. patiens, constans
   æque i.q. pariter 1 nude 2 c. ac, atque (ante vocales) a dirimuntur e.g. 54,23 b coniunguntur e.g. 75,1 3 c. ut
   æquum,-i n. substantive
aer,-is 1. elementum inter cælum et terram spatium complet 2 loci ad qualitatem cæli spectantes i.q. tempestas
ærarium,-i i..locus quo opes regiæ servantur
aerius,-a,-um [verbum non recte interpretatum :ad ærem pertinens ; recte Georges II translate color caeruleus 214,33 : aeriique coloris parmulis utebantur RH] ® aerii hostes = spiritûs maligni Gertz S I 93,4
® aerugo (teutonice Grünspan, danice kobberrust = ir) Gertz M erugo oblivionis; etiam invidia Georges; vide etiam ferrugo et robigo
aerumna,-æ i.q.calamitas, res adversa
*æs,-ris n. I sensu strictiore de metallo A de quodlibet metallo rudi B de metallo facto et signato cum de generibus naturalibus tum de mixturis1 in rebus artificiosus 2 in re monetali II sensu latiore de pecunia, opibus, bonis
æs alienum 1 de pecunia quæ alteri debetur 2 i.q. fænus
æstas,-tis i.pars anni bello gerendo præcipue apta 1 opp.hiems 2 opp. autumnus
æstimatio,-nis i. actio æstimandi (sæpe c. gen.) 1 strictius ex pecunia 2 latiore sensu ; fere i.q. comparatio 193,5
æstimator,-is de eo qui aliquid æstimat c.gen obi.
‡æstimatrix : i. quæ æstimat
*æstimo,-avi 1 de actione iudicantis, pendentis, censentis a sensu strictiore ex pecunia b sensu latiore syn. metior 74,30
structuræ variæ c.duobus acc.(nom) 2 c.acc.c.inf. i.q. existimo 3 accedit c. gen pretii
æstivalis,-e i.q.æstivus
æstivus,-a,-um i. ad æstatem pertinens 1 generatim 2 t.t. de tributo quod regi ab urbibus conferabatur (danice `midsommers gieldtt´...)
æstuarium,-i de aggeribus Fresiæ ad fluctus maris intercipiendos factis (lingua nostra dige) de variis animi affectibusa a imagine nondum exstincta b imagine sublata pro subi. homines ; ipse affectus pro subi. 377,4 3 i.q. cupio
æstuosus,-a,-um 1 i.q. valde calidus 2 de mari i.q agitatus
æstus,-us m. I proprie. A de fervore, ardore magno B de umoribus agitatis 1 de undis maris i.q. fluctus. 2 speciatim de accessu et recessu maris II in imagine III translate de concitato animo i.q. commotio, concitatio.
*aetas,-tis I de vitæ humanæ tempore A de tota vitæ spatio B de parte vitæ humanæ 1 de qualibet parte 2 de iuventute 3 de senectute 4 de ætate provecta II metonym.de hominibus certæ ætatis III tempus, ævum IV de genrationibus; Gertz M : in etate David = ante multa sæcula
ætatula,-æ de infantia
® aeternaliter adv. in perpetuum RH
æternitastis i.q.perennitas
æternus,-a,-um i.q. perennis, immortalis
æther,-is m. i.q. cælum
ævum,-i 1 i.q.sæculum, ætas 2 i.q tempus
® affamen-is = compellatio (i.e.vehementer loquendi actioRH) Gertz M II,210,25, sed = colloquium M II 397,17
affatim i.q.valde
® affectanda (hic suppleamus materia) Gertz M II,458 notavit: = studiose et iucunde legenda
affectatio,-nis i.q. cupiditas 1 c.gen.obi. 2 nude
affectator,-is qui cupiditate incensus est
affectio,-nis fere i.q. affectus 1 de constitutione corporis 2 de statu animi a generatim b fere i.q. lætitia c i.q. amor
*affecto,-avi i.q. concupisco, appeto 1 c.acc 2 c.acc. c. inf. 3 impersonaliter (sequitur ut)
* affectus,-us 1 i.q.status animi 2 i.q.animi motus, commotio 3 i.q.benevolentia, amor 4 i.q.studium, voluntas a c.gen obi. b c.gen subi.; Gertz M = votum II,395,1
affectuose i.q. cum amore
® affectuosus Gertz S 310,3
affero,-attuli,-allatum,-afferre I de corporeis A res i.q. mecum fero1c.dat.2 sine dat.B homines i.q. adduco 1 c.dat. 2 sine dat. II translate de incorporeis:A i.q.apporto, nuntio 1 c.acc. 2 c. enunt.sec.8,24. 3 c.acc.c. inf. 542,37 B i.q. efficio, do, infero 1 c.dat. 2 sine dat.C i.q. prosum
® afferre = arcessere Gertz M II,150,3, = adducere II,217,3
   allata,-orum n. i.q. res allatæ
*afficio,-feci,-fectum i.q. personam vel rem moveo, in statum aliquem adduco 1 generatim a c.acc. b: c.abl. fere i.q. infero alicui aliquid.(pro obi. homines) 2 speciatim in malam partem i.q. debilito affligo
   affectus,-a,-um i.q. debilitatus, confectus.
affigo,-xi,-xum,-gere i.q.artius cum aliqua re iungo 1 corporaliter a homines, bestias 2 translate.
affirmatio,-nis actio affirmandi, enuntiatio
affinis,-e 1 adi. i.q. quolibet modo cum aliqua re coniunctus, ad rem aliquam pertinens, alicuius rei particeps, noxius a de rebus b de hominibus 2 subst. i.q. vinculo necessitudinis et matrimonio et sanguinis cum aliquo coniunctus, propinquus
affinitas,-tis1 i.q.coniunctio, propinquitas, vicinitas 2 de coniunctione cum sanguinis tum matrimonii
® affinus = adhaerens Gertz S I 164
*affirmo,-avi i.q. dictis confirmo, assevero 1 c.acc. 2 c.acc.c.inf.
afflatus,-us de impetu rabioso
afflictatio,-nis i.q. vexatio
afflicto,-avi i.q. vexo
affligo,-xi,-ctum,-gere i.q. male accipio, male tracto 1 c.acc. 2 c.abl. eius rei qua conficitur aliquis
afflo,-avi i. (vento) adduco
affluens,-tis i.q. abundans, luxuriosus
affor -atus sum,-ari i.q. alloquor
affulgeo,-si,-gere de rebus lætis inopinatisque i.q. appareo
agaso,-nis m. de eo qui cenantibus ministrat
‡ agathum,-i i. res insignis, pretiosa.
agellus,-i m. i.q. parvus ager
*ager,-ri 1 terra culta, arvum 2 i.q.territorium a sing. b plur.; Gertz M = fundus
*agger,-is 1 i.q. strues cum aliis de causis tum munimenti gratia congesta 2 fere i.q. acervus, cumulus
aggero,-ssi,-stum,-rere i.q.affero, apporto
agglomero,-avi,-atum,are i q.adiungo
aggravo,- i. in malem partem augeo
*aggredior,-ssus sum,-di I prævalente sensu motionis i.q. adeo, accedo II vanescente sensu motionis A comiter i.q.me ad aliquem converto 1 c.abl. 2 sine abl. III i.q. incipio, conor a c.acc. b c. inf.® aggressus passive Gertz S I 97,16
® aggregare = coniungere (terras suo regno) Gertz M I,66,13
agilis,-e i.q. celer, promptus
agilitas,-tis 1 i.q. mobilitas, celeritas 2 i.q.facultas, habilitas
agitabilis,-e quæ agitari potest
agitatio,-nis i.q. actus agitandi, motio 1 proprie 2 translate a i.q. exercitatio b i.q. insectatio
agito,-avi 1 i.q.moveo a proprie 2 i.q. vexo 3 vanescente sensu motionis a i.q. facio, exerceo b i.q. mecum reputo; Gertz M controversiam, querelam in iudicio agitare
*agmen,-inis n. i.q. multitudo 1 generatrim a hominum deorumque b bestiarum 2speciatim armatorum a de exercitu iter faciente b de copiis cuiuslibet generis
agnitio,-nis i. facultas agnoscendi, recognitio 1 active 2 passive
agnomen,-inis n. i.q. cognomen personæ vel rei certa de causa inditum 1 de hominibus 2 de portu (danice `Isøre´) 281,26
‡ agnomino,-avi i.q. agnomine orno
agnosco,-ovi,-itum,-oscere 1 i.q. recognosco a homines b res 2 i.q. cognosco, intellego a c.acc. b c.duobus acc, (nom.) c c. acc. (c.inf.) d c.quæstione indirecta
ago,-egi,-actum,-agere I i.q. moveo, pello, duco A proprie in rebus corporeis 1 trans. a de hominibus b de bestiis c de rebus 2 intransitive i.q. proficiscor B translationes 1 prævalet notio pellendi a nude b c.abl.instr. 2 vanescente notione pellendi i.q. afficio, vexo, sollicito 3 aliquem reum ago i.q. accuso 4 i.q. cogo 5 de fama i.q. fero II i.q. facio, efficio A trans. 1 generatim; cum ago iuncturæ Saxoni gratissimæ eiusque stylo propriæ ordine alphabetico afferuntur: confessionem, contemptum, curam, defensionem, delectum, dissimulationem, expeditionem, mentionem, moram, navigationem, nuptias, partitionem, rem...divinam, respectum, silentium, stragem ago 2 speciatim de tempore a in universum b: annum aliquem ago i. in aliquo anno sum 3 locutiones variæ: partes agere, gratias agere 4 i.q.agere se :tolerabiliorem regem quam militem 342,8 B intransitive 1 i.q. rem gero a c.abl.instr. b modus indicatur 2 i.q. loquor, colloquor, tracto 3 i.q.defendo, causam dico 4 actum est de aliquo fere i.q. periit 5 i.q. moror, sum III se agere i.q. se præbere, se gerere A c.acc.prædicativo B modus indicatur; Gertz M: iuncturae: agi exsilio =agi in exsilium, agi periculo = periculose versari; deo agente = providentia divina; confessionem agere = confiteri, longe agere = procul abesse
   acta,-orum n. i.q. res gestæ
agon,-is m.i.q. certamen, duellum; Gertz M agon = passio
® agonia (exitus) i.q. timor mortis
® agonista = miles Gertz S 160,23
agonizo,avi, i.q. luctor, pugno
agrestis,-e 1 adi a i.q agrestium, rusticorum b fere i.q. rudis, asper 2.substantive a i.q. rusticus (bundo) b cognomen; Gertz M agrestes = rustici (gen. agrestum) = popularis I,124,20
agricola,-æ m. de eo qui agros colit
*aio (leguntur hæ formæ solæ:ait, aiunt, aiebat, aiebant;352,4 aisti)1 sine obiecto 2 pro obiecto verba ipsa quæ afferuntur 3 c. acc. c.inf.
® aïus cf. Aïus > sanctus, beatus Gertz S I 66,6
ala,-æ 1 proprie i.q. penna avium 2 translate in re militari (partes exercitus (classis) in extremis lateribus constitutæ
alacer,-ris,-re i.q.mobilis, promptus, gaudio commotus 1 dehominibus ipsis 2 de rebus
   alacriter adv.
alacritas,-tis mobilitas gaudium significans, gaudium, studium 1 c.gen. 2 sine gen.
alapa,-æ f. colaphus genæ infractus (lingua danica ørefigen)
® alba sc.vestimenta Gertz S II 245,2
albico,-avi 1 album facio 2 albus sum
albidus,-a,-um i.colore fere albus
albus,-a,-um de colore `blancus`; Gertz M alba vestimenta = angelorum et sanctorum habitus
alea,-æ1 cubus, talus certis signis præditus quo in lusum utuntur 2 lusus aleæ
ales,-itis m. vocabulum sermonis poetici i.q. avis 1 in versibus 2 in soluta oratione
algor,-is m. i.q. frigus
algus,-us i.q.algor
*alias 1 alio loco 2 in alium locum 3 alia occasione
alibi i. alio loco
alienatio,-nis i.q. commutatio (notio vergentis latinitatis)
alienigenus,-a,-um i. aliunde ortus, alio loco natus, extraneus
   alienigena,-æ m. 1 subst. 2 adi
*alienus,-a,-um 1proprie i.q. qui ad alium pertinet, alterius est a adi. b æs alienum c subst. n. d subst. m. i.q. extraneus, alius 2 translationes a c.gen. i.q.. ignarus, aversus ab sim. b c.a(b) fere i.q. exclusus ; fere i.q. abhorrens, distans sim. c c, dat.® = malignus Gertz S I 94,15
*alimentum,-i I de rebus corporeis A hominum, bestiarum etc.1 i.q. nutrimentum, cibus 2 actio alendi B ignis II translate de incorporalibus
alimonia,-æ i.q. alimentum, cibus
alio (in alium locum)
alioqui condicionem indicat (i.q.si id non fecisset [faceret])
alipes,-dis m. vox Vergiliana de equo
*aliquamdiu 1 significat certum temporis spatium 2 collocatur inter gen. et subst.
aliquando i.q. olim 1 de præterito 2 de futuro
® aliquanti = aliquot Gertz S II 321,23
aliquantisper i.q. aliquamdiu; Gertz M = aliquatenus
aliquantulus,-a,-um i.q. haud multus, paululus 1 c.gen. 2 acc. neutr. adverbialiter
*aliquantus,-a,-um 1 c.subst. i.q. satis grandis , admodum magnus 2 abl. (satis magnæ) differentiæ additur a comparativis b verbo significationis comparativæ
aliquatenus fere i.q. paululum Gertz M = ullo modo
® aliqui = aliquot Gertz S II 263,17
*aliquis,-a,-id pron. indefinitum(antecedente ne) 1 adi. a notione propria retenta b i.q. ullus 2 subst.a notione propria retenta m. b i.q. quisquam c i.q. gr. tis(lingua nostra mangen en)
aliquot i.q. nonnulli (cum adi tum subst.)
aliter i.alia condicione, nonnisi in iunctura: non (nec) aliter quam
alitrix,-cis f. i. quæ alit
® alitus vide halitus
aliunde i. aliis opibus
*alius,-a,-ud de novis personis et rebus quæ commemoratis vel commemorandis opponuntur I semel ponitur A subst. 1 e compluribus 2 e duobus i.q. alter B adi. 1 e comnpluribus 2 e duobus II alius ... alius A e compluribus B e duobus i.q.alter ...alter notandæ iuncturæ 63,21 aliisis ... aliis ... quibusdam; quosdam ... quosdam, partim ... partim ... -alia, quosdam ... -is ... -os ... -os ... quorundam ... -is ... -os ... 107,12; -i ... quidam 109,37. -i ... pars ... nonnulli 462,34, -is ... -is ... quidam ... -i 525,37
allabor,-psus sum,-bi 1 propie i.q. affluo 2 translate fere i.q.appropinquo a de navibus et navigantibus b de sono c de volantibus d de serpentibus e de supplicum gestu
allapsus,-us m.actio affluendi 2 actio allabendi 258,4 de lubricis stipitibus (lingua norvagica hodierna `ski ´)
® allegare = obiciendo proponere Gertz S III 446,10; Gertz M I,254,15 = in commendationem, defensionem, excusationem suam afferre.
allegatio,-nis i.q. actio afferendi, dicendi (t. t. iurisconsultorum ad res privatas transfertur 108,23.)
allevo,-avi i.q levo, tollo, erigo
® alleuiare = leviorem reddere Gertz S II 225
allicio,-lexi,-lectum,-licere1 i.q. attraho, accieo 2 vergit in notionem seducendi 349,3
allido,-si,-sum,--dere i.alluendo adveho ® = affligere Gertz S I 158, 22 sequentes
alligo,-avi 1 proprie i.q.funibus aliquam rem alicui rei adnecto 2 translate i.q.adstringo
allocutio,-nis i.q. sermo, affatus (syn. alloquium)
® al(l)odialis adi. vide al(l)odium
® al(l)odium > teutonice das Allod = Freigut (frei von Abgabepflichten) < a Visigothiis alaudis RH Gertz M II,183,7; RH: opp. teutonice: feudum
*alloquium,-i i.q. sermo, affatus 1 c.adi. 2 c.gen.
*alloquor,-cutus sum,-qui i.q. appello, affor
allubesco,-ere i.q. inhio, cupio 1 proprie de libidine 2 translate de qualibet voluntate.
alludo,-si,-sum,-dere i. verbis animum ad aliquam rem refero; Gertz M I,96,8 vocabulo alludere
® almificus, almus, alma opera faciens Gertz S III 385,3
almus,-a,-um epitheton numinis.
® almutia/almutium = capucium RH
alo,-ui,-itum,-ere 1 propie a educo (de infantibus) b cibum præbeo, sustento c nutrio (de igne) 2 trans late i.q. augeo
altare,-is n. [forma `altaria´ quæ et ab `altare´ et ab `altarium´] hic affertur nonnisi de christianorum aris; altaris sacra i. missa; altaris libamenta (i. communio)
altarium,-i i.q. altare
*alter,-a,-um I semel ponitur A subst.1 unus e duobus 2 unus e compluribus i.q. alius B adi. 1 unus e duobus 2 unus e compluribus i.q. alius 3 i.q. alteratus II alter......alter, notandæ iuncturæ 83,4 unum....-um....tertium, quidam...alter...tertius, primam, alteram...tertiam; alter..reliquus; nota abl.abs. pro oppositione 122,17.; Gertz M II,250,7 = alteruter quod vide.
altercatio,-nis i.rixa, controversia, certamen verborum
altercor,-atus sum,-ari i rixor, verbis certo
alterno,-avi 1 i.misceo 2 i. vario, interrumpo ® = colloqui Gertz S II 302,9
® alternatim = vicissim Gertz S 118,1
® alternatio = significatio disiunctiva t.t. in iuris prudentia
*alternus,-a,-um de qualibet vicissitudine et duplicate
alteruter,-ra,-rum disiunctive i.q. unus de duobus, aut hic aut ille
altitudo,-inis 1 celsitudo rei corporalis 2 profunditas rei corporeæ
altrinsecus: a duabus partibus
*altus,-a,-um I proprie A de celsitudine corporali a abs. b c.gen. 2 adi.B de profunditate corporali 1 subst. 2 adi. C de mari (nonnisi subst.) II translationes A de magna voce B de ingenii sublimitate seu profunditate C vergit in notionem `difficilis` D de somni tranquillitate E de suspiriis ab intimo ductis F de tenebris obscuris
*alte 1 de actionibus ad interiorem corporeæ rei penetrantibus 2 i.q alta voce 3 de actionibus ad mentem spectantibus 4 de suspiriis
alumnus,-a 1 sensu strictiore de eo (ea) qui (quæ) in pueritia sub tutela alicuius fuit 2 sensu latiore i.q. assecula
alveus,-i I cavitas terræ molem aquæ (flumen, fontem) continens A proprie 1 plur. 2 sing. B in imagine de cruore II vanescente sensu propio fere i.q. flumen, amnis.
alvus,-i f. de ventre
amaritudo,-inis i.q. acerbitas, tristia 1 c.gen. rei 2 nude a opp.voluptas b voluptas non opponitur
amarus,-a,-um i.q. acerbus
amasia,-æ i.q. amica, sponsa
amator,-is qui amat 1 c.gen. 2 nude
amatorius i.,-a,-um i.q. amatore dignus, ab amatore proveniens
amatrix,-cis quæ amat
ambages,-is i.q. anfractus, recursus, occursus 1 proprie 2 translate a de sermonum circuitu obscuro, callido, diutino b de scrupulosa cura c de dolosis insidiis.
ambigo,-ere i.q. dubito 1 enuntiato non addito 2 c. acc. c. inf. 3 c. quæstione indirecta.
ambiguitas,-tis i.q. dubietas; ® dubitatio Gertz S I 80,5
ambiguus,-a,-um i.q. dubius 1 active de ea re quæ ad quam partem vergat, dubitat, varius 2 passive de ea re qua dubitatur a c. quæstione indirecta disiunctiva b c. quæstione indirecta c c.acc.c.inf.
ambio,-vi,-tum,-re 1 proprie i.q.circumeo a de motu b c. sensu motionis vanescente i.q.:includo, cicumdo 2 translate i.q. peto
ambitio,-nis actio petendi 1 de aditu sollemniter impetrando 2 de cupiditate regni, dominationis a nude b c.gen.
ambitiose i. cum ambitione (de cupiditate honoris)
ambitor -is m. adi de eo qui circumdat
ambitrix,-cis f. adi. de ea quæ circumdat
ambitus,-us I proprie i.q. circuitus A movendi notione vanescente B movendi notione penitus deperdita i.q. atrium, quod est in circuitu 1 ecclesiæ (vel porticus atrium claustri circumdans Gertz M II,150,25) 2 templi pagani 3 aulæ regiæ II translate i.q.actio petendi, ambitio, cupiditas;Georges :lex de ambitu iam Cic.RH vide simonîa
*ambo,-æ,-o i.q. uterque (de duobus) 1 m.[acc. plur. semper ambos 96,30] nonnisi subst. 2 nonnisi adi.
® ambo = pulpitum Gertz M I,375,28
® ambulare ® = aller á l`amble Gertz S II 333,19
amens,-tis i.q. mente privatus, demens
amentatus,-a,-um i. amente præditus
amentia,-æ i.q. furor, cæcitas, dementia
® amfractus vide anfractus
® amicabiliter Gertz M I,191,12 tarde
*amicitia,-æ (pluralis hic illic singulariter ponitur) I de singulorum consuetudine et coniunctione A nude 1 generatim 2 de insolubili veterum coniunctione alterno cruore firmata B c.gen. II de publica coniunctione, societate, foedere (< foedus,-eris)
amictus,-a,-um i.q.indutus, circumdatus
amictus,-us i.q. vestis (nonnisi abl.)
*amiculum,-i i.q. tegumentum, vestis
*amicus,-a,-um I subst. de eo(ea) qui (quæ) familaritate alius utitur A m. in vita cum publica tum vero privata 1 nude 2 c.gen. 3 c.adi. B f.de amica viri II adi A nude 1 i.q.benignus 2 adi. pro subst.gen. a obi. b poss.B c. dat. i.q.coniunctus
   amice i.q.benigne, ut inter amicos
amissio,-nis i.q. actio amittendi
‡amissor,-is m. de eo qui amittit
*amitto,-si,-ssum,-ttere i.q. perdo, iacturam facio (de personis et rebus quæ nobis insciis vel invitiis elabuntur 1 c.acc. 2 c.gen.389,13
   amissa,-orum127,38
® amminiculum vel adminiculum = subsidium Christi Gertz MI,74,10
amnis,-is m. 1 de aquæ mole in alveo fluitante(hic illic variationis causa pro fluvio, flumine sim. ponitur sine magnitudinis discrimine, sæpissime i.q. lingua nostra`å´dicitur, teutonice `Bach´) a abs. b c. nomine fluminis eodem casu adnexo 2 in imagine de sanguine indecente
amo,-,-avi 1 de amore inter diversos sexus a c.obi. 2 de favore, affectu quolibet
   amans,-tis præs.part. vi verbali penitus deperdita 1 de amore inter diversos sexus a nude b c.gen. 2 de qualibet affectu a de hominibus (c.gen.) b transfertur verbum ad animum sim.
amodo i.q. in futurum (vox scriptorum ecclesiasticorum)
amoenitas,-tis de locorum pulchritudine 2 de pulchra forma 3 de lætitia ob pulchritudinem ornamentorum 4 de morum pulchritudine
amoenus,-a,-um 1 de locorum pulchritudine 2 de suavitate verborum
amolitus,-a,-um i.q. remotus ? (perf.part. vi passiva verbi < amolior)
* amor,-is I de amore inter sexus A abs. B c.gen. sive pron.poss. 1 personarum 2 nuptiarum C c.adi. II de quolibet affectu inter homines A abs. B c.gen. C c.gen. obi. D c. præp. E c.adi.III de amore in res IV abstr. pro concr.
amoveo,-vi,-tum,-vere I i.q. aufero, tollo, efficio ut non iam adsit A pro obi. homines 1 c.abl. 2 sine abl. B pro obi. res corporeæ C pro obi. incorporalia II i.q.e medio tollo, interficio
amphora,-æ vas ad liquores condendos
amplector,-xus sum,-cti I proprie i.q.brachia alcui circumdo A de amantibus 1 c.acc. B de aliis II notiones translatæ A pro subi homines; prævalent hæ notiones 1 arripio, (avide) capio a pro obi.res corporeæ b pro obi. incorporalia 2 confugio a ad aliquem locum b ad aliquam rem 3 fere i.q. tracto consulo 4 i.q.veneror, colo 5 periphrastice B pro subi. res 1 complector includo 2 i.q. compleo 3 i.q. nitor
amplexor,-atus sum,-ari 1 proprie i.q. brachia alicui circumdo sim. ;pro obi. a homines b abstr. pro concr. 2 notiones translatæ :a arripio, gratanter accipio b confugio ad
amplexus,-us : actus amplectendi I proprie A de amantibus 1 c.gen.obi. 2 sine gen.obi. 3 c.adi. B de aliis II translate vanescente sensu brachia circumdandi
amplifico,-avi i.q. augeo, extollo, honoro
amplio,-avi,atum,are i.q. augeo, dilato; etiam ampliator Gertz M II,83,11
amplitudo,-nis I prævalet propria notio magnitudinis, latitudinis, potestatis A generatim 1 c.gen. 2 c.adi. 3 nude B de voce II prævalet notio dignitatis A c.gen. B c.adi. C nude
amplus,-a,-um 1proprie fere i.q. magnus, latus, ingens a de corporeis b de incorporeis 2 translate i.q. splendidus, insignis, illustris
   amplius comp. nude ponitur i.q. `plus´1 subst vice(c.gen.) 2 adv vice a amplius quam b non (nec) amplius.
® ampullositas = arrogantia/magniloquentia Gertz M I,100,11
amputo,-avi 1 proprie i.q.abscido 2 translate i.q. tollo, deleo, aufero
*an 1 inducit sententiam interrogativum simplicem a in oratione directa i.q. `ne´ b in oratione indirecta i.q. `num´ 86,33 syn. utrum (variationis causa) 2 inducit alteram disiunctivæ quæstionis partem (quæstio disiunctiva consistit sive duabus sententiis sive duabus eiusdem sententiæ partibus) a deest particula ad priorem disiunctivæ quæstionis partem inducendam b uter...an c utrum...an d -ne...an
anathema,-tis i.q.excommunificatio ecclesiæ
anceps,-ipitis 1 varius, suspensus, incertus (de ea re quæ modo huc modo illuc vacillat quæ in utram partem vergat nescimus, cuius exitus incertus est a nude b c. gen.forensi 2 de periculo nunc hinc nunc illinc imminente.
ancile,-is n. scuti genus
ancilla,-æ femina non libera, serva
ancillaris,-e quod ancillæ est 82,8.
ancillula dem. vocis, q. e. ancilla
® ancipiter = accipiter Gertz S II 360,12
*ancora,-æ f. 1 proprie de instrumento quod fundo maris sive amnis insidens naves retentat 2 translate ancora salutis 275,31.
anfractus,-us iq. flexus, tractus sinuosus, recursus occursusque 1 motionis sensu nondum deperdito 2 sine motionis sensu a c.gen. b c.adi.
® angaria teutonice Spanndienst, danice hoveri MGH Epistolarum I pagina 433
® angelus gr. nuntius dei RH, angelicus = modus angeli RH Gertz M II,470,26
ango,-ere [ango nusquam sensu proprio stringendi legitur] translate i.q. sollicito
angor,-is i.q. sollicitudo
anguis,-is m.1 generatim i.q. serpens 2 speciatim de colubris vi magica præditis sive venenosis cum quibus pugnant viri fortes
angulus,-i locus abditus, latebrosus 1 c.gen. 2 nude ® angulus occidentalis simul et aquilonalis = inter septentriones et occasum solis Gertz S 127,16
® angustia spiritus = brevi spiritu Gertz S 398,20
angustiæ,-arum 1 de demensionibus locorum i.q. parvus, strictus, consertus a c.gen. b sine gen. 2 de tempore 3 de mensura i.q. inopia, indigentia 4 translate de rebus quæ animum quoque angunt (necessitas) a c.gen. b nude
® angustiare Gertz M I,294,3 siti angustiari
angustus,-a,-um 1 de dimensionibus locorum i.q. artus, brevis, strictus a adi. b subst.2 de temporibus 3 de inopia, indigentia 4 de rebus quæ animum angunt.
anhelitus,-us1 i.q. spiritus 2 exspiratio 3 de risu compresso ® anhilitus (galli) = cantus galli Gertz S 79,11
anhelo,-avi i.q. inhio, cupio (oscillat inter translatam et propriam notionem)
anhelus,-a,-um i.q. anhelans
anima,-æ de immortali hominis parte, de vitali spiritu qui morte evanescere putatur, de ipsa vita sive de ipso homine
animadversio,-nis 1 i.q. observatio, cognitio 2 i.q. poena a generatim b speciatim de poenitentia ecclesiæ de poena legis castrensis 297,16
*animadverto,-ti,-sum,-tere 1 intelligo, video ac.acc.singulis b c. duobus acc. 2 noto, punio
*animal,-is i.q. bestia cuiuslibet formæ aut magnitudinis
animo,-avi i.q. inflammo
animositas,-tis vocabulum vergentis latinitatis i.q. fortitudo, audacia
animosus,-a,-um i animo præditus(de virtute, fortitudine sim. 1 fere i.q. fortis, virilis, audax
*animus,-i 1 de omnibus ingenii humani facultatibus earumque sede a opponitur sive apponitur corporeis facultatibus b in universum 2 de cogitandi, reminiscendi, divinandi facultate 3 de voluntate sive concupiscendi facultate 4 de sentiendi facultate a de animi commotione, de sede commotionis, de variis affectibus b de fortitudine, virtute c de quolibet animi statu 5 fere periphrastice(c.gen.)
annales,-ium (sc. libri) de libris quibus res gestæ Danorum traduntur
annavigo,-avi,-atum -are 1 trans.de navibus locum capientibus 2 intrans.i.q. navigando advenio
annecto,-xui,-xum,-ctere i.q. iungo
annellus,-i i.q. an(n)ulus(metri causa)
®annihilare vide adnihilare
annitor,-xus sum,-ti 1 alicuius rei amminiculo utor a c.dat. auxilii, amminiculi, fulcimenti b c.dat. et acc. 2 sine dat.a i.q. fulcio, præsidio sum b i.q.laboro.
® anniversarium < anniversaria-orum Gertz S 443,5 teutonice Gedenktag.
annona,-æ i.q.frumentum
annosus,-a,-um i.q. multorum annorum, vetus; Gertz M annosi = senes
annotatio,-nis actio annotandi
annoto,-avi 1 de scribendo i.q. notando addo a pro obi. est id quod rei inscribitur b pro obi.est id cui inscribitur 2 de sentiendo a i.q.animadverto b i.q. numero
annuatim i.q (vocabulum vergentis latinitatis) i.q. quotannis, de iis quæ singulis annis repetuntur
® annullare = annihilare Gertz M II,251,29
annulus vide anulus
annumero,-avi i.q. numerando addo
annuo,-ui,-ere i.q. signum assensus do, assentior, faveo 1 abs. 2 c.dat. 3 c.acc. rei quæ assensione promittitur
*annus,-i spatium temporis1 in universum 2 ad hominum ætatem spectans a generatim 3 fere i.q. vita 4 fere i.q. tempus.
annuus,-a,-um 1 adi. a unius anni b anniversarius, de iis quæ singulis annis redeunt, præstantur sim. (speciatim de decima frugum 325,24 2 subst.i.q. tempus unius anni
*ante I adv.A de tempore i.q. antea B de loco II præp.c.acc.A de tempore 1 generatim 2 speciatim a: c.acc. et part. b: ante id i.q antea c: vergit in notionem comparativam 94,19 B de loco (sensu cum locativo tum lativo[`lativ´ = quo cursu (navis)? acc. RH] 1 generatim 2 speciatim (vergit in notionem comparativam) C in comparatione i.q. præ.® periphrastice ante septem annos transitus = septem annis ante transitum Gertz S 334,24.Vide etiam `post´
*antea de tempore quod ante fuit. Nota positionem 1 inter subst.et part.2 inter subst et adi.
antecedo,-ssi,-ssum,-dere 1 proprie 2 translate i.q. antecello, supero
antecello,-ere i.q. superior sum
antecessor,-is de iis regibus qui ante fuere
anteeo,-ire1 proprie 2 translate: i.q. supero, antecello
antefero,-re 1 proprie 2 translate (syn. antepono, præfero)
antelucanus,-a,-um : quod est ante lucem 2 quod fit ante lucem
antenna,-æ (< antemna RH) i.q. malus navis
*antepono,-sui,-situm,-nere translate i.q, præfero (syn. anteferre 93,32)
* antequam 1 c. ind. 2 c. coniunc. (usus recentior) a ante et quam seorsum positis..Nota frequentiam iuncturæ : non (nec) ante ....quam b ante et quam iunctis3 quam sine verbo finito
anterior,-us (nonnisi de loco) adv. anterius = exterius vel præcedere vel continuare ® natu anterior Gertz S 90,9 = maior
antesignanus,-i m. (de eo qui ceteris militibus anteit, aquilifer)
antevenio,-i,-tum,-ire 1 proprie i.q. prævenio 2 translate antecello, supero
anticipo,-avi 1 ante occupo, (vanescente vi præp. fere i.q. capio 278,14) 2 prævenio
® antiphona: cantus alternus sive versus alterni (Ps.Augustin.) RH;= genus cantus ecclesiastici Gertz M II,122,8
® antiquare = in antiquitatis tenebras condere Gertz M I,64,10
® antiquior = maior natu Gertz M I,292,13
antiquitas,-tis 1 antiquum tempus, ætas maiorum 2 vetustas
antiquitus,-a,-um 1 adi.i.q. qui ante fuit, prior b i.q.vetus, priscus 2 substantive i.q. maiores a pos. b comp. (in nomine proprio: 495,9 urbem..antiquam i.e. Oldenburg)
*antistes,-itis I qui præest (sacrorum) II de episcopis christianis A de papa B de episcopis et archiepiscopis 1 c. adi.(nomen episcopatus indicatur 2 c.gen.3 sine adiectione loci:(syn. præsul) III in imagine cui subest notio rerum christianarum
antrum,-i i.q. caverna, cavitas terrena 1 c.gen. 2 nude
® antrustio = comes nobilis Francorum vide comitatusRH
anulus,-i 1 generatim 2 speciatim a de anulo signatorio b de anulo episcopali
anus,-us f. i.q. vetula femina
ânus,-i m.de podice
® anxiare = vexare Gertz S 242,14
anxietas,-tis i.q. sollicitudo, timor
anxius,-a,-um1 de hominibus i.q.sollicitus, trepidus, pavidus a c.gen. rei quæ angit b cum enunt.secund. interr.236,16 c nude 2 de re quæ hominem angit
   anxie i.q.sollicito animo
*aperio,-ui,-tum,-ire 1 proprie i.q. recludo, detego, patefacio a pro obi. id quod reseratur, detegitur, pervium fit b pro obi. id quod detectum, reseratum, patefactum apparet 2 translate i.q. ostendo, prodo, patefacio sive dictis sive factis
® apertura = rima Gertz M I,295,5
apertus,-a,-um 1 proprie de rebus corporeis a generatim i.q. reclusus b speciatim de alto mari ; de litteris patentibus (subest t.t. medievalis 509,29 et,32 2 translate i.q. manifestus a pos. b sup.
   aperte i.q. manifeste, perspicue, palam 1 pos. 2 comp. 3 sup.
apex,-icis m. 1 summitas, culmen, vertex 2 litterarum characteres 3 litteræ, epistola (notio vergentis latinitatis : 396,7
apis,-is nomen bestiolæ 82,32
® apostatare = a fide deficere (proprie sine obi.) Gertz M I,169,2
® apostata-ae m. i.e. qui deficit
® apostulus-i m. 1 = litterae dimissoriae ad judicem maiorem civilem Gertz M II,223,24 nota 2 = Apostel
® apostolicus sc. dominus, pater = papa;apostolica (benedictio, auctoritas, sedes etc. = papalis
*apparatus,-us 1 actio præparandi 2 res præparata a generatim (vox media hic illic in notionem magnifici apparatus abit e.g.81,36 b speciatim de armatura cum terrestri tum navali; Gertz M II,198,30 = expensæ visitationis episcopalis
appareo,-ui,-ere 1 in conspectum prodeo, me ostendo 2 vi imminuta quasi copula cum prædicato fere i.q. factus(facta) est 267,20
® apparescere = apparere Gertz M II,399,1
apparitor i.q. minister, adiutor
apparo,-avi i.q. armo
   apparatus,-a,-um i.q. luxuriosus, magnificus
appellatio,-nis 1 actio appellandi, vocandi, nominandi 2 sensu iudicali i.q. actio invocandi, permittendi 3 fere i.q. nomen
*appello,-avi 1 i.q. voco, nomino 2 sensu iuridicali i.q. arbitrium papæ invoco, papali iudicio causam permitto
*appello,-puli,-pulsum,-pellere I de navigantibus ad terram sive portum pervenientibus A terræ sive litoris nomen indicatur 1 accedente acc.2 accedente dat. a intr. b trans.3 accedente præp. a intr. b trans., nota usum reflexivum 238,7 ad Gutlandiam se appulerunt. II de navibus terram sive portum......attingentibus A litoris nomen indicatur1accedente dat.a intr. b trans.2 accedente præp. a intr. b trans. B nude III de cadavere litori advecto IV de arena quæ maris æstu advehitur.
® appendicium,-i n. inde ab Hier.ep.54,8 (< appendix,is f.) A.M. de homine q 59 a
® appenditiae plur.= attinentiae vel attinenciæ vel attinencia n. plur. = (quæ confinia sunt RH) Gertz M II,183,11,II,121,12
appendo,-di,-sum,-dere i.q. suspendo 1 c.dat. 2 abs.
® appensio sigilli = sigillo subiuncto paginam communire ut cautio fiat RH < Gertz M II,202,9
appetibilis,-e i.q. concupiscendus
appetitor,-is i.qui appetit (syn. captator)
appetitus,-us i.q. studium, cupiditas 1 c.gen. eius rei quæ appetitur 2 abs.
appeto,-ivi,-itum,-ere I trans. A capto, affecto, concupisco B attingere cupio (de locis) C sensu hostili i.q. persequor, adorior, ferire cupio 1 c. abl. 2 sine abl. II intrans.de tempore i.q. appropinquo
A abl.abs. B oratione finita
   appetens,-tis i.q. cupidus (c.gen.)
applaudo,-si,-sum,-dere i.q. læto animo accipio, acclamo
applicatio,-nis i.q. adiunctio, accessio
*applico,-ui,-(quinquies)sive -avi(semel),-atum,-are I proprie de rebus corporeis A i.q adiungo, acclino, adnecto (cum dat.) 1 res 2 corporis partes 3 homines 4 animalia B i.q. admoveo, adhibeo(abs.) C i.q.admoveo, appello (de navibus et navigantibus) 1 c.obi. 2 abs.III translate de incorporeis A adiungo B fere i.q. concilio
appono,-sui,-situm,-nere i.q. iuxta pono, admoveo de rebus et de personis ® apponere cor =alicui cordi esse Gertz S 19,23
appecor,-atus sum,-ari i precibus impetro
apprehendo,-di,-sum,-dere 1 pro obi. sunt corporea a i.q. manu capio b i.q. teneo 2 pro obiecto incorporea a i.q, capio, arripio, adipiscor b fere i.q, disco
apprime i.q. valde
approbo,-avi 1 laudo, assentior 2 commendo, insignio, orno
   approbatus,-a,-um i.ad iudicandum aptus
appropero,-avi i.q. festinanter appropinquo
® appropiare = appropinquare vel approximare
® appropriatus = proprius
® approximare = valde appropinquare Gertz S 449,14
‡appulsio,-nis i.q. actio appellandi
appulsus,-us de adventu navigantium
apricus,-a,-um i.q. soli expositus
aptitudo,-inis de rebus ad alias res vel inter se aptis (hic illic vergit in notionem decoris)
apto,-avi 1 de incorporeis a i.q. convenienter iungo b i.q. vindico 2 de corporeis i.q. accommodo; se aptare + inf. Gertz M II,404,8
aptus,-a,-um i.q. idoneus 1 accedit dat.qui nonnullis locis ad verbum trahi potest 2 abs.
   apte i. convenienter 1 pos. 2 comp. 3 sup.
*apud I cum loci notionibus A fere i.q. iuxta B i.q. in c. abl. 1 generatim 2 speciatim cum terrarum nominibus C vi locativi c.nominibus oppidorum D i.q. ad c. verbis motionem significantibus II cum personarum notionibus A i.q. coram, penes 1 apud singulos 2 apud populos i. in eorum terra vel lingua B i.q. domi alicuius C i.q. iudicio alicuius sive in mente alicuius III periphrastice i.q. coram, penes
*aqua,-æ 1 in universum de fluidi elementi natura, vi, spatio a c.gen. b epitheta c iuncturæ nominales 2 speciatim de baptismo ® aqua benedicta Gertz S 357,28
aquila,-æ 1 nomen avis 2 signum exercitus (syn. vexillum 286,13) 3 signum dignitatis ducalis
aquilifer,-feri[Georges],-am 218,16,-um 286,16,- fero, abl.286,20 qui signa aciei fert
aquilo,-nis m.i.q. regio septentrionalis ® aquilonalis = septentrionalis Gertz S 82,18 = aquilonaris 68,5 ibidem.
aquilus,-i nomen avis monstruosi
aquosus,-a,-um i.q. maritimus
ara,-æ 1 proprie i.q. monumentum sacrificandi causa exstructum a apud paganos b apud christianos 2 translate i.q. ecclesia
aranea,-æ nomen animalis (danice edderkop, teutonice `Spinne´)
® aratralis = pro singulis aratris vectigal unius denarii impositum est possessoribus agrorum Gertz M II,34,26 et Georges; ferramenta aratralia = ad arandum parata Gertz M
aratrum,-i instrumentum arandi (danice `plov´, teutonice `Pflug´) 2 pro agricultura 199,10
arbiter,-ri I subest notio testis A c.gen. rei i.q. conscius B de principis sive cuiuslibet potentis amico, consiliario, comite 1 abs. 2 accedit gen. eius in cuius consilio II subest notio disceptatoris 2 fere i.q. dominus B abs. 1 i.q. iudex 2 de lectore 3 de auctore, amicitia, fide est arbiter II subest notio disceptatoris A c.gen.rei disceptatæ 1 fere i.q.iudex 2 fere i.q. dominus B 1 abs. 2 i.q. iudex 3 de auctore
arbitrarius,-a,-um de iis quæ ad arbitrium fiunt, fere i.q. liber
arbitrium,-i 1 i.q. voluntas, libera decernendi facultas, hic illic transit in notionem iudicii 2 de ultima voluntate 3 i.q. iudicium
iuncturæ 1 c.gen.eius rei ad quam spectat libera decernendi facultas 2 c. gen. eorum quorum libera decernendi facultas est, quorum de voluntate agitur
*arbitror,-atus sum i.q. puto, credo, censeo 1 c. acc.c. inf. 2 deest forma infinitivi a c.part. vel gerund.b c. acc. nominum 3 c.enunt.sec. (ut)
arbor,-is gignentium species
arboreus,-a,-um adi. pro gen.arboris usurpatum
arbustum,-i i.q. virgultum
arca,-æ cista res pretiosas includens
arcanus,-a,-um i.q. reconditus, occultus, secretus 1 adi. 2 n. substantive
arceo,-ui,-ere 1 coerceo, contineo 2 prohibeo
arcesso v. accerso
® archielectus = in archiepiscopum electus sed nondum confirmatus
® archipirata = dux Normannorum (danice vikingehøvding) Gertz M
® archipresul = archiepiscopus
® arctare vide arto
arcus,-us 1 instrumentum.. unde sagittæ excutiuntur a proprie b in imagine c pro arte sagittaria d pro sagittariis 2 forma arcus
ardeo,-si,-dere 1 proprie de igni 2 translate de hominum affectu
   ardens,-tis 1 proprie de igni 2 translate a de hominum affectu b de cursu vehementi 271,36
   ardenter i.q.vehementer
ardor,-is I proprie de flammarum calore II translate A de morbo qui vocatur sacer ignis 321,18 F.C.C.Hansen De ældste Kongegrave...i Roskilde Domkirke Kbh. 1914. Vide etiam Georges ignis : sacer ignis: `Rose ` und`Àntoniusfeuer`B de studio, aviditate, cupiditate 1 c.gen.obi. 2 gen.meram coniunctionem indicat 3 c.adi
arduus,-a,-um I proprie i.q, altus A adiective B subst.II translate A i.q.eminens, excellens, superbus B i.q.difficilis 1 additur subst. 2 subst.non additur; Gertz M compar.arduior
area,-æ i.q. locus certis terminis circumscriptus; Gertz M fortasse = pratum
arena,-æ I sensu strictiore de tenuissimo terræ pulvere A in universum B speciatim de sabulo maris aggregato 1 in litore aperto 2 in ipso mari cum de insolis quas æstus efficere solet tum de solo arenoso semper occulto II sensu latiore de terra, solo; Gertz M arena = vadum maris I,377,6
arens,-tis i.q. siccus
argenteus,-a,-um 1 adi. i.q. ex argento factus 2 subst.i.q. denarius
argentum,-i n. nomen metalli
argumentor,-atus sum,-ari 1 argumenta proferendo demonstro 2 argumenta profero
argumentum,-i I res quæ arguit i. manifestat, demonstrat A abs. B c.gen. 1 obi. 2 subi.II res quæ arguitur, exponitur, exornatur (materia opificis manibus illustrata)
arguo,-i,-ere 1 ostendo, patefacio, detego 2 ostendo culpam i.q. accuso, vitupero, castigo a abs. b aliquem c c.gen. de re vituperata
argutus,-a,-m de mentis acie i.q. catus, callidus, ingeniosus
aridus,-a,-um 1 adi a proprie i.q. siccus, umore carens b in imagine i.q. sterilis (de hominibus christianæ fidei salutem aspernantibus) 2 n. subst.
aries,-tis i.q.ovis masculus
arieto,-avi,-atum, are i.q. (ad modum arietis) impingo, præcipito, proruo
arista,-æ 1 de spica 2 de frumento (da.aks, bygaks)
*arma,-orum 1 instrumentum bellicum 2 de arte, virtute, exercitatione bellica 3 de bello, pugna, expeditione 4 de exercitu, armatis, armata potestate a i.q. imperium b i.q. partes
armamenta,-orum n. i.q. instrumenta navium
armamentarium,-i i.q. locus ubi ecclesiæ ornamenta conduntur.
® armarium = scrinium Gertz S 93,12, = archivum, bibliotheca 405,16 ibidem
armatura,-æ cuncta militis arma
armentum,-i i.q, pecus, boves
armi,-orum (< armus)1 sensu strictiore de quadrupedum parte anteriore 2 sensu strictiore i.q. latus 3 Georges: de hominibus = (teutonice Schulterblatt) opp. umerus magis = lacertus
armiger,-a,-um1 adi qui arma gerit2 subst. qui arma ferens dominum in bello sequitur (danice `væbner´)
armilla,-æ i.ornamentum quod bracchiis geritur anuli formam præbens
armipotens,-tis m.epitheton poeticum antiquis temporibus cum aliis tum Marti deo affixum
armo,-avi 1 armis instruo a c.obi.b sensu reflexivo 2 vanescente sensu proprio a i.q. instruo, adorno b i.q. sollicito, concito (omisso abl.)
*armatus,-a,-um 1 proprie i.q. armis præditus a adi.b subst. 2 translate i.q, præditus
aro,-avi i. terræ sulcos imprimo
® aromata (aromatibus mortuos condio) Gertz M II,398,22
arrepo,-si,-tum,-ere de serpente i.q. repo ad aliquem
arrideo,-si,-sum,-dere 1 proprie de hominibus erga aliquem ridentibus 2 in imagine de rebus personatis 3 translate i.q. faveo
arripio,-ripui,-reptum,-ripere 1 proprie i.q. (vehementer) aliquid capio (pro obi corporalia) 2 translate i.q. amplector, capesso (pro obi. incorporalia) ® arripere iter Gertz S 189,13
® arreptus = obsessus a demonio Gertz S 346,22 < correptus daemone
arrogo,-avi i.q. vindico, adscribo, addo
*ars,-tis 1 de virtute, facultate, peritia cuiuslibet rei laburibus parta (opp.natura, ingenium) 2 de facultatibus necessariis ad certam quandam disciplinam vel studii vel quæstus causa exercendam a generatim b speciatim de artibus ex argumentis et existimatione definitis per gen. 3 de artificis virtute artis operibus expressa 4 i.q. machinatio 5 i.q. fraus, dolus
articulus,-i nonnisi in cognomine ® = digitus Gertz S 79,4 = momentum (necessitatis) 329,24 momentum temporis 426,23 casus 348,2 ibidem.= doctrina, sententia Gertz M II,361,8
artifex,-icis g.c. 1 qui quamlibet artem exercet a nude b argumentum artis (gen.) accedit 157,16 2 de natura 3 auctor doli (vide ars 5)
arteficialis,-e arte factus
® arteficiosus = arte peritus
artificium,-i 1 habilitas, peritia, sollertia qua officio fungitur artifex b speciatim de peritia machinarum bellicarum 2 de labore sollerter facto
arto,-avi nonnisi de hominibus 1 i.q. premo 2 translate i.q. vexo, sollicito; Gertz M = cogo
*artûs,-uum (plur. tant.) i.q, membrum corporis humani
artus,-a,-um I proprie de contactu et iunctura : A rerum corporalium 1 i.q. presse, proxime inter se cohærens, non lange distans, insolubilis 2 i.q. angustus B in imagine de rebus incorporalibus II translate A i.q. sollicitans, vexans, premens B i.q. fidem stringens C i.q. expressus, accuratus
   arte (positive non legitur) 1 proprie i.q. astricte 2 translate i.q. accurate, strenue, acriter
artuatim i. membratim (vox vergentis latinitatis)
arvum,-i i.q. ager aratro colendus vel cultus
arx,-cis 1 proprie de loco munito ad tuendum apto 2 in imagine de imperio, throno, summa potestate 3 translate de quolibet loco edito, de fastigio
ascendo,-di,-sum,-dere nonnisi de motu locali ex inferiore in alteriorem locum
ascensus,-us i. actio, facultas ascendendi
® ascilla (ascella) = axilla Gertz M I,84,18
*ascisco,-vi,-tum,-scere I pro obiecto sunt homines A sensu strictiore i.q. (ad)voco, recipio, assumo 1 obiecto solo (sive c. duobus acc.) 2 c. obi. et præp. B sensu latiore i.q. (ad)iungo, concilio (c.obi. sive c.duobus acc. II pro obiecto sunt res A corporeæ 1 cum obi. solo i.q. paro 2 c. obi. et dat. i.q. iungo B incorporeæ i.q. concilio, adhibeo
ascribo,-psi,-ptum,-bere 1 i.q. scribendo tribuo, addo, assigno 2 vanescente sensu scribendi i.q. addico, attribuo, assigno
® ascultare vide auscultare
® asilum vide asylum
asinus,-i nomen animalis
® asmate abl < asthma Gertz S 444,11
aspectus,-us 1 sensu activo i.q. aspiciendi actus sive facultas 2 sensu passivo i.q. species, facies, habitus
asper,-a,-um I proprie de iis quæ sensus offendunt, de rebus tactu vel superficie duris vel acerbis II translate de iis quæ animum offendunt, de rebus et hominibus sævis et acerbis A adi.1 generatim 2 speciatim de puellis amorem spernentibus B subst.
   aspere i.q. dure, acerbe
® aspergillum i.q. flabellum sive flabellulum in ecclesia.
aspergo,-si,-sum,-gere nonnisi translate i.q. afficio, tango, imminisceo 1 pro obi.est ea res quæ afficitur 2 pro obi. est ea res qua afficitur
aspergo,-inis f.nonnisi proprie i.q. umor
asperitas,-tis i.q. acerbitas 1 proprie de iis quæ sensus offendunt 2 translate de iis quæ animum offendunt
aspernatio,-nis actio aspernandi, contemptus
aspernator,-is qui aspernatur, contemptor
aspernor,-atus sum contemno, abhorreo, neglego 1 c. acc. 2 c. acc. c. inf.
aspero,-avi i.q. incito, commoveo 1 proprie 2 translate
aspersio,-nis actio aspergendi
® aspersorium (vas), in quo aqua lustralis continetur, i.q.aspergilium;aspergillum= flabellum.
*aspicio,-exi,-ectum,-icere I de hominibusA active 1 proprie i.q. oculis intueor, video a c.acc.b. c. acc. c. inf 2 translate i.q. mente inspicio, intellego B passive i.q. appareo, invenior II de rebus personatis
aspiro,-avi de vento cæloque lenibus, mollibus, secundis i.q. afflo, faveo ® = appetere Gertz S 272,4 / cupere; Gertz M aspirare ad = appetere
aspis,-dis i.q. serpens
asporto,-avi i.q. aufero, deporto, abduco
assecla,-æ qui regem sequitur
assensio,-nis actio assentiendi
assenso,-is qui assentitur, i.q, fautor
assensu,-us actio assentiendi, favor
assentatio de factione faventium
assentator,-is i.q. adulator
assentior,-sus sum,-tiri 1 c. dat. i.q. assensum præbeo, acclamo, suffragor 2 nude i.q, faveo
assequor,-cutus sum,-qui 1 i.q. adipiscor 2 i.q.pervenio ad
asser,-is m.1 i.q. trabs 2 i.q. paries
asserculus,-i i.q. trabecula
*assero,-ui,-tum,-ere 1 tutor, defendo 2 affirmo, dico a c. acc.pron. relat. b c. acc. adi.n.; c c. duabus acc.quorum alter vi prædicativa fungitur; d c. acc c.inf.; e c.acc.et part. sive gerund.; f additur nom. et inf. 170,10
asserta,-orum i.q. dicta
assertio,-nis i.q, declaratio, dictum, narratio 1 c. gen.a eius qui asserit b eius rei quæ asseritur, dicitur 2
sine gen.; Gertz M = opinio I,76,5
assertor,-is de eo qui asserit, contendit, dicit
asservo,-avi 1 prævalet notio custodiendi, continendi a homines b equos 2 prævalet notio servandi, retinendi a homines sive vivos sive mortuos b res
asseveratio,-nis actio asseverandi, assertio
asevero,-avi i.q. affirmo, assero, contendo 1 c. duobus acc., quorum alter vi prædicativa fungitur 2 c acc. c. inf. 3 c.acc. et part.
assideo,-sedi,-sessum,-sidere 1 i.q. sedeo ad 2 i.q. intersum
   assidens,-tis de eo qui assidet
assiduitas,-tis fere i.q. opera, labor
assiduus,-a,-um i.q. frequens, continuus, numquam intermissus
   assidue [frequenterRH]209,10
assigno,-avi de traditione sollemni i.q. attribuo; Gertz M assignare = adiungere, = conferre, = indicare
assimulo,-avi i.q. similem facio 1 æstimatione 2 re vera i.q. imitando exprimo, imitor; Gertz M = comparare
® assistencia = auxilium Gertz M
assisto,-stiti,-sistere i.q. me vicinum sisto, prope consisto
asso,-avi i.q. super ignem porrectum calefacio, torreo 173,21;vide etiam assus
associo,-avi i.q. iungo, socium addo
assolet,-re i.q. solet (nonnisi 3. pers. sing. legitur) 1 personaliter 2 impersonaliter
assuefacio,-feci,-factum,-facere fere i.q. in consuetudinem adduco, peritum facio 1 c. dat.2 c.abl. 3 utrum c.dat. an c.abl. iungatur dici non potest
assuesco,-vi,-scere i.q. in consuetudinem adducor, familiaris fio(verbum intransitivum), accedente dat. eius rei in cuius consuetudinem adducimur
   assuetus,-a,-um 1 de familiaritate, peritia consuetudine alicuius rei (accedit dat) active a corporea b incorporea 2 de iis rebus in quarum consuetudinem venit subi.(passive)
assuetudo,-inis i.q. consuetudo, mos
assultus,-us actus assiliendi, impetus
*assum,-affui,-adesse 1 nude i.q. præsens sum, præsto sum 2 c. dat a i.q. præsens sum, præsto sum b auxilio sum c obødio d satisfacio
assumo,-psi,-ptum,-ere 1 res corporeas i.q. adscisco a hominem b res 2 incorporalia i.q. suscipio, assumere in celum, inde assumptio Marie; Gertz M assumere in regnum = adhibere aliquem
assuo,-ere i. suendo annecto
assurgo,-rexi,-rectum,-gere 1 proprie i.q. corpus erigo iacens vel sedens a generatim b sensu hostili c propter reverentiam 2 in imagine i.q. tollor 3 vanescente sensu proprio i.q. pervenio
assus,-a,-um de cibis tostis vel sicce coctis (opp. elixus) ;subst assum n Georges/RH
ast i.q. at (metri causa)
astipulatio,-nis i.q. assensio
astipulor,-atus sum i. assentior
® astituo = constituere RH
asto,-iti,-are 1 nude i.q. prope sto 2 c.dat.a eadem quæ supra (sc. astituo RH);b : auxilio sum = servans
astrictio,-nis i. actio astringendi, comprimendi
astringo,-nxi,-ctum,-ngere i.q. comprimo, cogo, colligo 1 proprie a c.acc.rei firmiter captæ b c.acc.rei tenacis factæ c c.acc. et dat. i.q. affigo 2 in imagine 3 translate
® astronomus =astrologus Gertz S 404,5
astructio,-nis i.q. assertio
astrum,-i i.q. stella (nonnisi in carminibus)pro cælo ponitur 39,38
astruo,-xiu,-ctum,-ere i.q. assero, affirmo, verbis affero 1 c.acc. simpl.2 c.acc c. inf 3 c.acc. et quod 4c quæstione indirecta
astus,-us i. artificium, calliditas, dolus 1 nude 2 c.gen.
astutia,-æ i. artificium, calliditas, dolus
asylum,-i i. locus refugii
*at particula adversativa 1 vi propria nondum perdita sæpe occupationem inducit(speciatim in dialogo)2 vi adversativa imminuta seriem sententiarum connectit
ater,-ra,-rum i.q. niger, malus, horrendus
*athleta,-æ m. 1 proprie i.q. monomachia dimicans, homo viribus præstans 2 translate c.gen. rei i.q. exercitatus, probatus in aliqua re; Gertz M Christi athleta
athleticus,-a,-um ad athletam pertinens (pro gen. athletæ)
*atque particula copulativa; prævalet ante vocales et litteram h; legitur ante consonantes quoque 1 vi connexiva a iunguntur duo membra b ultimum membrum aliis coniungit c iuncturæ notabiliores 178,18 261,35 ; 2 vi comparativa vel potius æquativa; notanda est contaminatio 429,12
atqui particula adversativa vi propria imminuta 402,26 (in oratione continenti præcedente interrogatione negativa)
atrium,-i 1 area clausa ante ecclesiam(de lignea ecclesia Roschildensi 313,6) 2 area clausa ecclesiam circumdans (de saxea ecclesia Roschildensi, syn ambitus 406,11) 3 aula quæ est extra palaium regale 336,15
atrocitas,-tis i. atrox habitus, natura, animus 1 hominum 2 rerum vel factorum: a malorum nominibus adiungitur b nude positum atrocem mentem, actionem, rem significat
atrox,-cis fere i.q. crudelis, asper, acerbus 1 de ipsis animantibus a de hominibus b de bestiis 2 de hominum mente, de habitu mentis 3 de rebus
   atrociter i.q. crudeliter, graviter, vehementer
attactus,-us i.actio attingendi
attamen i. at tamen
attendo,-di,-tum,-dere 1 animo attendo, animum adverto, curo a c.acc., b abs.58,18 (sequitur coniunctivus), c. sequitur ut 31,1, d sequitur quæstio indirecta 2 ante oculos habeo, specto
   attentus,-a,-um 1 de homine i.q. studiosus, docilis 2 de incorporeis i.q. suspensus
   attente i. studiose, cum cura
attentatio,-nis i. actio attemptandi impetus (lingua nostra `attentat´)
attento,-avi i. aggredior, lacesso 1 c. acc.2 c.acc.et abl.
® attenuare = debilitare, mitigare Gertz S 82,3, 114,1; Gertz M = spoliare
attero,-trivi,-tritum,-terere 1 speciatim i.q. devoro 2 generatim i.q tribulo, destruo, vexo
® attestatio = testimonium
® attinentiæ vide appenditiæ
attineo,-tinui,-tentum,-tinere de relatione i.q. pertineo 2 c.dat. 3 nude adiacio; Gertz M attinere alicui = possidere
attingo,-tigi,-tactum,-tingere 1 sensu strictiore de hominibus et rebus inter se tangentibus 2 sensum, animum alicuius attingo 3 pervenio in a notione locali 2 notione latiore ® =denotare
® attinguo Gertz S 347,9 coniectura pro attingens.
attollo,-ere 1 proprie i.q. sursum tollo, sustollo, erigo a sensu strictiore b sensu latiore de oculis 2 translate i.q. elevo, amplifico (syn.erigo, nota lusum verborum)
attondeo,-di,-sum,-dere de crinibus demendis fere i.q. corrado 1 generatim 2 speciatim de tonsura sacerdotum
attonitus,-a,-um i.q. stupefactus, perculsus, perterritus 1 retenta vi verbali (c.abl.) 2 adi.
attraho,-xi,-ctum,-here nonnisi proprie i.q. ad me adduco
attrectatio,-nis i.q. contrectatio, actio attrectandi
attrecto,-avi 1 generatim i.q. tango, tracto a c.abl. b sine abl. i.q. manibus tracto 2 sensu peiorativo fere id q. inquino
attribuo,-i,-tum,-ere 1 generatim i.q. assigno 2 speciatim de provinciis sub dicionem alicuius redigendis
attributio,-nis i. assignatio (cf. attribuo 2)
attundo,-ere i.q. percutio, pulso
® auctenticus vide authenticus = sua manu
*auctor,-is I speciatim A de deo omnium rerum creatore B de parentibus C artibus exercendis, litteris aliisque rebus tradentis II generatim sensu strictiore de cuiuslibet rei effectore, creatore, suasore 1 c. gen.subst. 2 c. gen.subst. et gerund. sive part. 3 nude B liberius fere i.q. adiutor, fautor, dux; Gertz M auctor = arbiter/iudex II,237,4; au(c)tor causæ = actor
*auctoritas,-tis I hominum deorumque A fere i.q. præstantia, dignitas, honor 1 c. gen. subi. 2 c. gen. forensi 3 nude B de magistratu ecclsiastico II rerum A fere i.q, vis, gravitas, momentum1 c gen.2 abs. B vi propria imminuta fere i.q. opinio; Gertz M autoritas I,92,4 = teutonice die Autorität
® auctorizare = extollere ad dignitatem Gertz S 201,6, = canonizare, idem 219,16 et 20
aucupium,-i i. ars avium capiendarum
aucupor,-atus sum,-ari nonnisi translate fere i.q. corripio, capio
*audacia,-æ 1 in malam partem fere i.q. impudentia, insolentia, temeritas a c.gen. de re impudenter gesta b. c.gen de eo qui rem impudenter gerit 2 in bonam partem fere i.q. fortitudo a c.gen. b nude
audax,-cis 1 de hominibus a in malam partem fere i.q. temerarius b in bonam fere i.q. fortis 2 de rebus
*audacter [impavide RH]
*audeo,-ausus sum,-audere i.q. præsumo 1c.inf. (i. satis insolens, temerarius, fortis sum, ut alquid faciam 2 c acc. 3 abs. i.q.audaciam induo
   ausum,,-i i. res audacter gesta
*audio,-vi,-tum,-re 1 auribus accipio 2 narratione comperio, cognosco a c.acc. b c.duobus acc. sive acc. c.inf. c sequitur enunt.relat. 272,20 d sequitur ne 3 secundas aures præbeo; Gertz M audiri = vocari ® audientia = auditus, aures Gertz S 275 ep.3; Gertz M audientia = cognitio episcopalis; postulare audientiam = rogare audientiam; pervenire ad audientiam = fama accipere RH
auditor,-is de eo qui audit
auditus,-us 1 sensus, facultas audiendi 2 actus audiendi 3 spatium intra quod audiri potest sonus
aufero,-abstuli,-ablatum,-auferre 1 proprie de corporeis a i.q. removeo b i.q. absumo 2 translate de incorporeis 3 aufero me
   ablatus,-a,-um ;ablata,-orum n. 27,20 [sine explicatione; indulgentia RH]
aufugio,-i,-ere i. fugâ me aufero 1 abs. 2 additur quo
augeo,-xi,-ctum,-gere1 res maiores reddo, vim earum intendo 2 i.q. amplio, orno
®augmentare = augere Gertz S 143,8
augmentum,-i i.q. incrementum 1 c.gen. de ea re quæ augetur 2 c.gen.de ea re qua aliquid augetur
augur,-is i. divinandi peritus, futuri præscius 1 adi. 2 subst.
augurium,-i 1 omen, signum qualecumque 2 actio prædicendi, prædictio 3 prævalente notione incertitudinis fere i.q. arbitrium, præsensio (syn præsagium 535,38)
auguror,-atus sum,-ari i. prædico, præsentio 1 c.acc., acc. c.inf., c.duobus acc. 2 abs.
augustus,-a,-um i.q. divinus sublimis et sim.
aula,-æ 1 regia domus, sedes principis 2 i. conclave regiæ domus (nonnulli loci sub 1 allati huc trahi possunt) 3 i.q. convictus hominum apud regem versantium (lingua nostra `hof`´)
aulæa,-æ 1 tegumen, stragulum quod aliis rebus inicitur 2 cortina
aulicus,-a,-um 1 adi. i.q. ad domum regiam pertinens 2 substantive(nonnisi plurali numero) de regis ministris, de iis qui in clientela regis sunt
aura,-æ 1 aer; motus, ventus, flatus 2 laxiore sensu de ipso aeris elemento 3 metonum. de regionibus quæ ventis perflantur 4 translate a de rebus adversis b de favore populari
auratus,-a,-um i. auro ornatus vel obductus
aureus,-a,-um i.q. auro ornatus vel obductus sive auro factus; Gertz M aureus sc. nummus = solidus vel fortasse florenus
®aurifrigium i.q stragulum sericum, Phrygio opere factum et auro intertextum. Arnoldi chronica L I 119MGH scriptorum tomus XXI RH
auriga,-æ m. de eo qui currum dirigit
*auris,-is 1 membrum duplex in capite animalis utrimque positum 2 de auribus audiendi instrumentis, de facultate audiendi 3 i.q. auditus 4 accedente verbo accipiendi, excipiendi, sentiendi i.q. audio a pro obi res b pro obi homines
*aurum,-i 1 sensu strictiore de ipso metallo sive de rebus ex auro factis (anulis, toquibus, ornamentis sim.) 2 sensu latiore i.q. opes, divitiæ, pecunia
® auscultare = aucupari ?RH Gertz M II,232,7
auscultatio,-nis i.q.actio auscultandi
auspicium,-i i.q. omen a c.gen.obi. b sine gen.obi 2 i.q. imperium, ductus a proprie b translate3 i.q. fortuna
auspicor,-atus sum i.q. incipio, aggredior1 c. ab 2 c.abl.; Gertz M auspicari = favere
   auspicata,-orum vi passiva i.q.res captæ
auster,-ri nomen venti
austere i.q. severe
austeritas,-tis i.q. severitas
australis,-e 1 adi i.q. ad austrum pertinens, meridianus 2 substantive de incolis australium (sc. Scaniæ) partium
ausus,-us 1 i.q. ausum [inceptum audax RH] 2 i.q. animus a c.gen.obi.
*aut particula disiunctiva 1 semel ponitur a in sententia positiva b in sententia negativa 2 aut....aut a in sententia positiva b in sententia negativa 3 notione disiunctiva vanescente fere i.q. et 4 i.q. -ve 5 aut....vel 323,33 sq;.(nulla explicatione) Gertz M aut...vel = aut...aut; = vel...aut
*autem.particula adversativa (vi adversativa exstincta transit in notionem causalem i.q. enim) 1 secundo loco ponitur 2 tertio loco ponitur
® authenticus = sua manu
® au(c)torizare vide auctorizare
autumnalis,-e i.q.ad autumnum pertinens
autumnus,-i de eo anni tempore quod æstatem sequitur
autumo,-avi i.q. existimo, habeo, puto 1 c.adv. 2 c acc. 3 c.duobus acc. 4 c. acc. c. inf; Gertz M autumare = credere, putare; = affirmare, contendere
auxiliares,-ium m. i.q. copiæ auxiliares, socii
*auxilium,-i 1 sing.de adiumento, subsidio, ope 2 plur. i.q. auxilium b i.q. auxilium armatum, copiæ auxiliares
avaritia,-æ i.q. cupiditas pecuniæ vel potentiæ, aviditas
avarus,-a,-um i.q. cupidus pecuniæ
   avare i.q. avide
avello,-vulsi,-vulsum,-vellere i.q. violenter aufero, divello 1 c.dat. 2 sins dat.
aveo,-re i.q. cupio, appeto
aversor,-atus sum,-ari i.q. aspernor, refugio, recuso 1 nude 2 homines 3 res
averto,-ti,-sum,-tere1 i.q. in aliam partem verto a c.acc. b c. acc. et ab c.acc.et abl. d c.acc. et in 2 i.q.(malum) prohibeo, arceo a c acc. b c acc. et ab 3 i.q. aspernor 4 i.q. abalieno; Gertz M petitionem avertere = negare
   aversus,-a,-um 1 i.q. in aliam partem conversus b c.dat.c c. ab 2 translate i.q, alienus, abhorrens
avia,-æ i.q, mater patris
avicula,-æ i.q. avis
aviditas,-tis i.q. cupiditas 1 abs. 2 c.gen.obi.
avidus,-a,-um i.q. cupidus 1 abs. 2 c.gen.obi. 3 c.inf.
   avide i.q. cupide
avis,-is f. i. nomen animalis pennati, volucris
avitus,-a,-um i.q. ad avum pertinens
avius,-a,-um 1 adi. i.q. devius, a via situs 2 n.plur. substantive i.q. loca avia
avoco,-avi i.q.abstraho, averto
avolo,-avi i.q. celeriter abeo
avunculus,-i 1 i.q. frater parentis (matris) 2 de avunculo magno 322,32 (paternus ponitur pro patris) (patruus = frater patris) Gertz M avunculus = patruus II,437,13
avus,-i 1 i.q. pater parentis a generatim b speciatim patris (matris 81,18) maternus i. matris avus 503,8 2 minus accurate de avunculo patris 323,5
axis,-is m. i.q. regio (uterque198,17 i. de terra et subterranea regione app, geminus orbis)